निस्वार्थ गे लाजि बिसाम समाजसे डेन लाबाचिम, डान्बा चिम बिबा ङाइ म्हान्बा मुला । ङाइए जामा दुइरि ह्राङला आमाग्योइदा ह्याङला तामाङ ह्वाइ संगितदा तिला लासि ह्युलरि, माङग्यार ह्युललरि ङोसेना लाइ बिसि चिन्ता किन्सि चु गे लाबा हिन्ना । ङाइ मिन छाबाला लागि चु लाबा आहिन । निस्वार्थ गे लासिकेन निमाहेन्से गेसे मिन छाबा चिम । चुह्राङबा जातिय उत्थानला गेजुगु स्वार्थ थान्सि लाला आदे । हिन्बाम दातेला युगरि ह्राङला स्वार्थपुर्ति लाबारि, मिन छाबारि गे लाबा चलनए खाबा म्राङबा मुला । चु ज्याबा ताम आहिन ।
ह्राङला जात, ग्योइ, रिमपिठम, ह्युल ङोसेना लाबारि लाबा ल्होलो गेजुगु ताला । खालाइसे खेलकुदग्याम, खालाइसे ह्वाइ संगितग्याम, खालाइसे ग्योइकाइग्याम योगदान पिन्बा ताला । तेन्जिन सेर्पा ज्योमोलोङमो क्रेजि । थेसे ह्राङला मिन खागाइ बिसि क्रेबा आहिन । क्रेसिकेन निमा थे सफल ताजि । ह्याङला नेपालला मिनए खाजि, थेला मिनए खाजि, चुह्राङबा बिबा गौरबला ताम हिन्ना । तामाङजुगुला गिक्छा ब्रिखेन बुद्धिमान मोक्तान मुला । थे ब्रिखेनए आहिन, पत्रकारए आहिन, तामाङला लागि ङाइ सेबा तिलाइ ग्युइ छ्योइ ग्याम्से समाजदा पिन्तोला बिसि गिक्खे निस्वार्थ सेमसे ह्याङला ग्योइरि रिमठिम ब्रिसि आथान्बा हिन्साम दाते म्हासि निसेला । चुनोन तामाङ ग्योइला गिकछा छ्योइ दोजि ।
ह्वाइ संगितला ताम लातोमा ङा नाम्सारि २०१२ दिङरि केसि २०२८ दिङरि याम्बुरि खामुबा । याम्बु खामा ङा १६ दिङला मुबा । १६ दिङ दोना ङाइ नाम्सारि ल्हा ब्यासि, गोठे, ह्वारा, बु, म्राङ, रा छाबा, म्हे मोइबा लासि रे थाजि । दुम्जाला बजार, ल्हाला जात्रा च्यासि ल्होलो ग्लारि ब्राजि । थे दुइरि दातेला ह्राङबा प्रबिधि आरेमुबा । जात्रामात्र, म्हि पोप्बा ग्लारिक्यार दोसि जेक्खे ह्वाइ संगित ङ्यानम्याङमुबा । थे दुइरि डम्फुरेजुगु, ताम्बाजुगु, स्यान्दोजुगुसे ह्राङला माउलिक ह्वाइ कोसि ङ्यान्बाजुगुला सेम छुना लामुबा । दातेम ह्रोनिकादे डोङसि निजि । माउलिक ह्वाइ कोबा चलनए म्हासिकेन निबाला मुला । तासाइ दाते पोङदिला च्याङबा, सुभ आले, रन्जना मोक्तान आङानि म्राङबाकेन मुला, ङाइ दाते मुतेबादा डान्बारि खाम्बा आरे । ह्रोनिकादेसे ह्याङला तामाङला चु ग्योइदा, ह्वाइदा मोक्कोनदा ङोसेना लाइ बिबा उद्देस्य थोचिबा मुला । ह्रोनिदा ङाला ल्हाना ल्हानान डेन मुला ।
ङाइ ह्वाइ कोबाकेन लाबा दुइरि ग्लेला सासन मुबा– पंचायत । आउदिन निरंकुस मुबा । थे दुइरिन हिन्ना नेपालरि ग्योइ गिक, गोइलो गिकला नियम बासि ह्याङ मोक्कोनदा नाङबा दुइ । तामाङजुगुदामि ङ्हाच्छाहेन्सेन चु राज्यसत्तासे नाङबान मुबा । ह्राङला ग्योइरि ताम लामा ब्रेुमबा । म्हेस्या चाबा ताम बिसि दाते सुताइ ब्रेबारि ख्लाबा आरे । चुनोन अबस्थारि २०३६ दिङरि बिद्यार्थि आन्दोलन ताजि । थे ग्रेन आन्दोलन मुबा । थे आन्दोलन म्राङसि दरबारसे तिलाइ तामजुगुरि खुकुलो लाबा निति बाजि । ल्होलो ग्योइजुगुदा नोन रेडियो नेपालरि ग्ला पिन्बारि चुजि । २०३७ दिङहेन्से ह्राङ छोर्मुला ल्होलो ग्योइला गेताङ ‘फुलबारि’ हप्ताला घन्टा गाङसाल दुइ पिन्सि तिजि । जातजातिला गेताङ तासाइ नोन गेताङ स्हेङबा थेन संचालन लाबाजा खस ग्योइ पाङबाजुगुन मुबा । थेन्से ल्होलोला ग्योइला म्हिजुगुसे सम्पर्क लाउ बिसि सुचना पिन्जि । ङाइए थेरि वाङबा प्रयास लाजि । थदुइरि डोङजिन्बा लालबाहादुर खाति (ढुङ्गे बगर, ढुङ्गे बरगर बिबा ह्वाइकोबोन) मुबा । थेतेन ह्रप तासि ङाइ ङाए नोन रेडियो नेपालरि ह्वाइ कोबारि नितोजि बिसि काठुइ लाजि । ह्रोसे नेपाल रेडियोरि बोर्सि मुतेबातेन ङो सेना लासि सुङजि, ‘चु आलेदा नोन तामाङ ह्वाइ कोबा सेम मुला रो’ बिसि । साह्वाइ थेन ल्होलो ग्योइला संगित संयोजक गनेस परियार मुबा । थेसे ह्वाइ बासि खाउ बिसि कुल्जि । ङाइ ह्वाइ बोर्सि निजि । ह्वाइ नेपालिरि नोन दोपोङजि तिल्दाबिसाम ह्वाइरि ग्ले थेन थे दुइला ब्यबस्थाला लिब्रो वा लामुला कि बिसि च्याबारि । ह्वाइला दोबा च्यामाहेन्से थेसे कोबारि स्विकृत पिन्जि । ङादा तालमि थाहा मुबा संगितजा थाहा आरेमुबा । सुर आडिक्साइ ताल थाहा ताबासे ङाइ डिक्ना लाजि ओम कोम्याङजि । खाइमाइ स्टुडियो आम्राङबा ङाइ हिम्मत लाजि ओम ङ्हिरेम सोमरेम क्यान्सिल तामाहेन्से ङाला सुर ताल डिक्जि । ह्वाइ कोबाला छ्यामरि २०४२ दिङरि ङाइ तामाङ एल्बम थोन्बाला मुला कि बिसि बजाररि म्हाइजि । खालाइसे तेबाला आरेम । १६ वटा ह्वाइदा हु्रप्सि ङाइ एल्बम तेजि । ङा संगित लोप्सि खाबा म्हि, आहिन तासाइ ङाला एल्बम थोन्जि । क्यासेट आग्युर्नि बिसाम ङाइ नोन थे खर्च ब्योहोरतिसेला एग्रिमेन्ट लामुबा । क्यासेट बजाररि खामाकुनुन हप्तागिरि ग्यार्जा गिक क्यासेट ग्युर्जि । ह्वाइला स्रोता ल्हानान तासि बजार किन्बा म्राङमा हेन्से ङ्हाच्छारि सर्त थान्बा रेडियो नेपालसे लिच्छा ङादान ङ्योइसि स्यान्दो क्यासेट तेबारि लगानि लाबारि ताङजि । चु २०४५ दिङला ताम हिन्ना ।
२०४६ दिङला ग्लेठिम लिब्रो दोसि आन्दोलन ताजि । थेहेन्से बिसाम तामाङ ग्योइला कलाकारजुगु थोन्सिकेन खाजि । ह्वाइ संगितला गेन्दुनजुगु ठ्वाङबारि चुजि । आन्दोलन सफल तामाहेन्से तामाङ ह्वाइला एल्बम तेबा थेन कलाकार ह्वारह्वार बजाररि खाजि । बुहदलिय ब्यबस्गा खामाहेन्से ङ्हाच्छाला ह्राङबा कोङबा सासन आतानि । ह्युल्बासे स्वतत्नत्रता याङजि । ङ्हाच्छारिक्यार माया पिरतिला ह्वाइ कोसि खाबा ङाए नोन थेहेन्सेम जागरन थेन छोरुवाला ह्वाइ कोबारि चुबा हिन्ना । अभिब्यक्ति स्वतन्त्रताला नमुना हिन्ना ङाला, ‘सुनमि चाजि म्हे मामा मालिसे, नाम्सा चाजि नाम्साला जालिसे’ बिबा ह्वाइ । ङाइ नाफा नोक्सान आच्याना ह्राङला ग्योइला ह्वाइ चुह्राङ लासि निरन्तर कोसि खाजि ।
ङाइ थे दुइरि तेबा ङ्हाच्छाला एल्बमदा किन्सि तामाङ ह्युल्बासे दाते तामाङ एल्बम दिबस तेन्बारि चुबा मुला । ङाइ तेन्दोला बिसि तेन्बा आहिन । ङाइ ह्राङसे ह्राङला जातिदा पिन्बा निस्वार्थ योगदानला कदर हिन्ना बिबा म्हान्मुला । ह्वाइ ह्वाइ जेक्खे आहिन्बा चिम, ह्याङला छिगकादे सोना लाबा, रिमठिम सोना लाबा, आमाग्योइ सोना लाबा, ग्योइकाइ सोना लाबा माध्यम चिम । तिनि एल्बम दिबसला रेरि ङादा चुरि बासि डोन्बो स्होजि, खाजिबा डेन लाजि, चु डेन ङाइ ङाला जेक्खे आम्हान्मुला, ह्राङला मोक्कोन तामाङ जातिला डेन हिन्ना म्हान्मुला । खाबा पुस्तासे नोन चुह्राङ नोन लासि निरन्तर ह्राङला ह्युल्बादा ह्राङसे सेबा माध्यमग्याम सेवा लागाइ बिबा ङाला मोलम मुला ।
ङ्हाच्छारि ह्वाइ कोबा रहरसे तासाइ नोन दुइ निबाकेन लामा अनुभब ताबाचिम– ह्वाइ रहरसे जेक्खे कोबा आहिन । ह्याङला माउलिक ह्वाइ, फाबारे ह्वाइ, ताम्बा ह्वाइ, लालु ह्वाइ, बोम्बोला काइरन ह्राङबा ल्होलो बिधाकादे मुला । थेदा सोना लाबा, संरक्षन लाबा थेन सम्बद्र्धन लाबारिक्यार योगदान पिन्तोला । ङाला खाबा पिढिला फ्यास्हिङ (अनुरोध) मुला । दाते चर्चा खाबारि नोन तिलाइ ह्वाइकोबोनजुगुसे आपाआमातेन छ्याम चिसि, नाना आङातेन छ्याम चिसि ङ्यान्बारि आखाम्बा खालला छाडा ह्वाइजुगु बाबा म्राङचिमुला । चु ज्याबा ताम आहिन ह्राङ ङादा छोर्मुला । खाम्देदोना तामाङला दोङराप उन्बा ह्वाइजुगु खासाम ज्याबा तासेला । ह्याङ तामाङ जाति ह्वाइ संगितला खानि हिन्ना । स्यान्दोला ह्वाइ संगित बिमा ह्याङला आग्र्यानिक ह्वाइ संगितदा माङग्यार बाम्याङसाम संसारला ध्यान ह्याङजारिक्यार केन्द्रिकृत तासेला मुला । थेसे ह्याङला ह्वाइ संगितला प्रचार प्रसार जेक्खे आहिन रोजगारिला अबसर सुताइ पिन्सेला तामदा ह्याङसे म्लेला आदे ।
बुद्ध योन्जन आलेसे क्यासेटला दोङराप सोना लाबारि तामाङ ह्वाइ एल्बमला पोप छ्योइ तेबा मुला । स्यान्दोसे चुह्राङबा गे लाबा म्राङबा आरे । दारेम प्रबिधि बिकासतेन ङ्हाच्छाला स्हेकादे म्हाबाकेन मुला । थेदा संरक्षन लाबारि एल्बमजुगुदा थान्बा संग्रहालय स्होखाम्साम ज्याबा तासेला म्हान्मुला । चुफिरि चिन्तन मनन लाबारि आबस्यक मुला ।
ह्याङला ग्योइ सोना लाबारि ल्होलो थुमजुगु मुला । छ्योइ तेसि छ्योइ डोसि, ह्वाइ कोसि, ह्वाइ ह्राप्सि । ह्वाइजुगु ह्राप्बा बिबा तामाङ डाइभरजुगुसे स्याङबा गाडिजुगुरि, रेस्टुरेन्ट, होटलजुगु, पसलजुगुरि हिन्ना । थेन्सि दाते ह्राङला ग्योइला ह्वाइ ह्राप्बारि ख्लाबा मुला । योयोरि तामाङजुगु दाते पसल ठ्वाङमा, तिलाइ ज्याबा गे लामा तामाङ होइस्हेर थान्बा आम्राङमुला । लामा होइस्हेर ह्राप्सि चिबा म्राङमुला । ह्याङला ग्योइ सोना लाबारि ह्रोनिसि थेरिक्यार ध्यान पिन्खाम्साम ज्याबा तासेला ।
(एल्बम दिबसरि थान्बा ल्हेङमोला डिक्ना लाबा बोः अगाध)
