मिरि सिबा स्याटिबा दुइ

‘साहस बिबा बाज्र्याकादेला गुङरि ङाच्छा निबा सेम न्हाङला ग्रान (दृढता) हिन्ना । लोङसाङ बिबा ङाच्छाला दुइला ओन्साङरि ब्रेबा म्हान्बा हिन्ना ।’ –मार्टिन लुथर किङ जुनियर तोर्से थान्बा ज्याबा ल्हेङमो अफ्रिकि वंशला अमेरिकि नागरिक मार्टिन लुथर किङ, जुनियर सन् (१९१९–१९६८) ला हिन्ना । थे दुइरि अमेरिकारि म्लाङ जाति थेन तार जाति गुङरि ल्हानान अमानविय लेबाफेबा मुबा । चुदे दोना कि सार्वजनिक माटररि सुताइ म्लाङ थेन तारला ल्होलो टिबारि सिट तामुबा । चुराङबान अमानविय लेबाफेबादा थुम्ना लाबाला लागिरि थेसे ग्रेन भद्र अवज्ञा आन्दोलन लासि थे विभेददा थुम्ना लासिन ख्लाजि । थेदा अमेरिकाला गान्धि बिसि नोन ङोसेला । थेन थेदा विश्व शान्ति नोबेल पुरस्कारग्यामसे नोन डेन लाजि । ‘जाजुबा मेला फिलिङगिसे क्योङनोन ह्रि क्रोना लाला ।’ बिबा चुनोन हिन्ना । लेबाफेबा चुराङबान जाजा जाजा ताम थेन गेग्यामसेन चुला । अन्याय, अत्याचार जाजाग्यामसे चुसि ग्रेन तासि निला । लिच्छा दोकासि ङाज्याङ फे लोङबा रुप किन्ना । नेपालरि नोन चुराङनोन लासि अन्याय, अत्याचार, शोषण, दमन थेन उत्पिडनला साँद वाइसि जनक्रान्तिला ज्वारभाटा रेबा मुबा । जनयुद्धला मेल्हाम लुङबा मुबा । जनयुद्धला ग्यामरि थेरेर ब्रासि निबा मुबा । ल्हुइरि लेप्पा का प्योबा छार्दो ब्योन छामेकादे नोन सेम दोसि ह्राङ ह्राङनोन युद्धरि फिर छ्योङसि ब्राबा मुबा । युद्धला ल्हामरि प्रे डिक्सि ब्राबा मुबा ।

युद्ध बिबा ल्होलो ङ्हि पक्ष गुङरि ताबा ङाज्याङ लडाइँ हिन्ना । चुराङबा लडाइँसे निरंकुश सत्तादा जोगाब लासि थान्बाकादे थेन निरंकुश सत्तादा ब्याङ्सि प्राङबोला सत्ता थान्तोला बिबा गुङरि ताबा हिन्ना । न्याय थेन अन्याय गुङला लडाइँ मुबा । (प्राङबो ह्युल्बाला सत्ता खाजि कि आखाजि ? ह्युल्बासे सत्ताला आभाष लाबारि म्याङजि कि आम्याङजि ? थेला मुल्यांकन दोङरापसे लानोन लाला !) ङानि बिसाम थे दुइला काइरानला फे लोङबा कठघरारि रेबा मुबा । थोबोरि वाला सार मुबा फेटा खिबा मुबा । स्हारला गाङरि म्हार ह्राङबा उर उरबा दिनि फेबाला आशा लामुबा । ल्हुइदा गोजाला दाररि थान्सि सिबादा समेत आलोङबा मुबा । थेराङबान ओराङबान साहससे सिबादा खालाङ डाखाम्लोम ? चुराङबान ताङरि ङाइ चुरि गोरगिक सिबा थेन सोबाला दुइ डान्सि ह्राङनिकादेदा पाङसिन निबान गेन मुला । थे दुइदा डान्बान मुला ।

तिलाइ रे ङाच्छा हेन्सेन ङान्ना दुइ ल्हानान कासाब ताबा थेन गाह्रो तासि निबान मुबा । खान्दामान सतुरुला (दुश्मन) ख्वाङ न्हाङरि मुबा । ङान्दा गोङमान बिछिन ह्वाबारि म्हाइबान मुबा । तर ङानिनोन मुतेबान बाङ तेसि ह्वाबा थेन गाप्पाला थुमरि थेन्दा गाप्पा थेन ह्वाबारि छ्याप तासि टिमुबा ।

दुश्मन आक्रामक रूपसे खामा ङानि भमरा ह्राङ ख्वारारा तासि प्रतिरोध लासि टिबा मुबा । चुराङबान फौजि रणनिति लातोबा अवस्था मुबा । थे तासि ख्वार ख्वार ताबान दोलखा विगुग्यामसे तोर ठिङ्साङ्ला ल्हा थासि सिन्धुपाल्चोक ताबान २०६१ साल असार ला ला लिच्छा रेरि क्यार काभ्रेला जाजा बाङ्थलिरि पोप ताबारि दोजि । दुश्मन थेन रेमरेम लाजाङ क्लाङबा थेन भिडन्तकादे तासि तासि ब्लाब्सि थेरि दोबा मुबा । तिलाइ बाङ पोप तोबा मुबा । फोर्सदा रणनितिक, कार्यनितिक थेन युद्ध कौशलतारि आइडिया काप्सि ज्याना लातोबा अवस्था मुबा । जाजा बाङ्थलि ङान्ना आधार इलाका ह्राङबान मुबा । दुःख याङमा अप्ठ्यारो तामा ल्हानान रेम चु नाम्सासे ङान्दा थेला कुरि छुम्सि ङिङजेसे पेक पेक लामुबा । ख्रेन्मा, फुइमा, ब्लाब्मा ङान्ना सेवा लाजि । पार्टिला भेला, बैठक, प्रशिक्षनकादे ल्हाना ह्राङबा थेरिन तामुबा । क्युरुरु डिफेन्स टोलिकादे थान्सि पार्टिला चुराङबा गतिविधिकादे स्हेङबारि सजिलो मुबा । ङान्ना गोर्गिक सन्चार बेस थेनोन इलाकारि मुबा । थेग्यामसे ङानिसे ल्हाना ह्राङबा दोलखा, सिन्धुपाल्चोक, काभ्रे, रामेछाप, सिन्धुलि थेन याम्बु दोनाला अवस्थाकादे थाहा याङबा मुबा । (लौरे भञ्ज्याङरि जाजा छोङखाङ मुबा । थेग्यामसे मोबाइल फोन नोन ल्हागाब तामुबा । ङानि खाइमा गि फोन लाबारि थेरि दोमुबा । थे ग्लारि मेन्दो गिक तामाङ ज्योज्यो साइला देन मोबाइल फोन मुबा । ज्योज्यो सिनान नोन छुना लाबा खालमा मुबा ।) दुश्मनकादे खालाङ ग्यामसे ङाच्छा वाङजि? कादे नफ्रि ब्राजि ? बिबा तामकादे ल्हाना ह्राङबा थाहा याङमुबा । ब्यारेक ङाम ङाम दोना सुताइ ङान्ना इन्टलिजेन्सकादे दोबारि कुल्बा मुबा । तर खाइमा गिक जा ङानि नोन उदेक तामुबा । दुश्मनला गस्ति म्हाननोन आम्हान्बा ग्लारि दोकाबा मुबा । ओदे दुइरि जा ल्हानान गाह्रो तामुबा ।

लिच्छाला रणनिति थेन कार्यनितिला सान्दर्बरि ठोस योजना स्होबाला लागिरि ङान्ना चौधौं बटालियन हेड्क्वार्टर थेन (काभ्रे+रामेछाप, दोलखा+सिन्धुपाल्चोक) जोङला तत्काल तिरेम्मान छ्याम काठुइ टिजि । काठुइला निष्कर्ष तिला थोन्जि बिसाम जनमुक्ति सेनाला फर्मेशनदा ल्हाना सुदृढिकरन लाबारि छार युद्ध ट्याक्टिस अन्सार ला गिक फौजि प्रशिक्षन (सैन्य तालिम) पिन्तोबा । तालिम पिन्बाला लागिरि तत्कालिन व्रिगेड सह–कमान्डर कमरेड पावेलदा ङ्होइदोबा । पार्टि संगठन, ज.व.स. थेन मुक्ति मोर्चाला कमरेडकादेदा जानसंगठनला गेरि योनायोना ह्रो लातोबा । सैन्य तालिम जोग्बा लिच्छा जनमुक्ति सेनाला टोलिसे लिच्छा गोरगिक फौजि मोर्चाकादे ठ्वाङबान गेरि नितोबा । कम्पनि कमान्डरकादेसे फोर्सला कमान्ड तातोबा । ज्यानालासि तालिम जोग्ना लातोबा । कम्पनि कमिशारकादेसे सुरक्षा थेन ईन्टलिजेन्सदा ब्रासासा चिबा लाबारि पुइसि तालिम ताबा ग्ला ला सुरक्षा लातोबा बिबा निर्णय नोन लाजि । थेतासि दान्देला व्रिगेड सह–कमान्डर क.पावेल २०६१ साल साउन ङ्हि रे कुनु बाङ्थलि दोगासि ह्राङला गेरि वाङजि । ङानिनोन बटालियन कमिशार क.कृपाश्वरसे कुल्बा ह्राङ ह्राङला गेरि वाङजि । (बटालियन कमान्डर क. जिवित थेन सह–कमान्डर क. रामजि फिल्डरिन टिजि ।) खालाइसे बिसाम लोङतोबा संवेदनशिलग्याम नाकारि माइनिङ (एम्बुश) लाजि । खालाइसे म्राङ आखाम्बा ह्राङ लासि इन्टलिजेन्सला गे लाजि । चुराङबान गेला बो किन्सि किसान नेता पुण्य प्रसाद पराजुलि (क.निर्मल), ङाला रनर क. सुजन थेन ङा दोलखा जोङला भुसाफेदाला सुरक्षाला बो किन्सि निजि । खासरि ङान्नाइ बोला गे पट्रोलिङ लाबा थेन इन्टलिजेन्स लासि दुश्मनला गतिविधि गोतोबा मुबा । ङान्ना आर्क मुबा सिन्धुपाल्चोकला सिक्रे, अत्तरपूर, ह्रिस्याङगो (लिसंखु) ल्हानान संवेदनशिल एरिया मुबा । थे एरिया ङानिसे चिवारि थानतोबा मुबा । थेराङलासि दोलखाला मुडे–निगाले, मागा देउरालि, बाघखोर एरियादान चिवारि थान्तोबा मुबा । थेनोन उद्देश्यला छ्यामरि ङानि भुसाफेदा दोसि तामाङ नाम्सारि बास टिजि । तामाङ ज्योज्योला दिमरि चाबा स्हे तेमे (आलु) चेक्खेन मुबा रिम । थेनोन तेमे चासि म्हुना थाजि । न्हाङगार दाङसे जाक्कि म्ल्हा ग्लुसि बासि ज्योज्योदा दाइ पुङसि चाजि । दुश्मनला स्थिति नोन गोबान लाजि । थे दुइरि सैलुङ एरियारि ल्हानान दुश्मन स्हाब स्हाब ब्राबान मुबा ।

ङिरे दे भुसाफेदा नाम्सारि ङामङाम इन्टलिजेन्स लाबा लिच्छा ङानि २०६१ साल श्रावण १० रे मुडे–देउरालि ङामङाम दुश्मनला चाहाल पाहाल गोबारि बिसि थोन्जि । क. निर्मलदा माथाङ नाम्सारिन ख्लाबा मुबा । साउन लाला रुङबा खासुसे ल्हुम गाप्पा मुबा । च्युनुनु नाम ताइसि टिमुबा । थेग्लारि खाङबा ला मुगाइ कि छेप्पा छाबा ला रेरिन ग्लिङला थोपकु न्हान्सि ब्राबा ह्राङ पाक सिम्बा मुबा । खासुला क्राकु न्हाङला कावा ह्राङ लाजाङ क्लाङना क्लाङना सेम थेन नाबेङ चोइ ताबान मुडे देउरालिला कच्चि ग्याम नोन ग्याम ब्राजि । ङा ङाच्छा ङाच्छा ङाला स्टाफ ह्रो लिच्छा लिच्छा । थेदाइ जाकि चोइ ताउ बिसि पाङबा मुबा । चुराङनोन लासि ङानि ब्राबान मुबा ।

ङादेन ब्राउनिङ पेस्तोल गिक, मोबाइल फोन गिक थेन सन्चार सेट गिक मुबा । क. सुजनदेन नोन पेस्तोल गिक मुबा । ह्रिला ग्याम ल्हाना म्हि ब्राबा आरेबा । क्याथाङ मुडे निगालेग्याम ङानि मुबा ग्ला पाटि ब्रासि खाबा खालाइ आस्याब्जि । ङानि निमा ह्रिला चराचुरुङ्गिला ल्हानान ज्याबा काइ खासि टिमुबा । ङानि ङाच्छा निबान लाजि । ग्यामरि नोन लोङतोबा तिलाइ चिनो आस्याब्जि । जति ङाच्छा वाङजि ओदेन रुङबा रुङबा खासु छ्यासि टिमुबा । ङानि जब निगाले छोङखाङ ङामरि दोजि । तब तिलाइ म्हि ह्राङबा क्रिप तिरेम्मान मिरि ठिक्काजि । ह्युल्बा मुजिवा साहि सेना मुजिवा ? फेबारि गाह्रो ताजि । जाक्कि ङामरि निजि । ङाच्छा निगाले छोङखाङरि म्हेन्दो सोम म्हि म्राङबा मुबा । लिच्छाम म्हि गिक ङ्हि लासि काप्सि गेन निजि । ङानि जन लोङबा ह्राङ छोर्जि । क.सुजनसे जाजा काइरि ‘सेना ह्राङबा मुला सर !’ बिजि । ङाइनोन ‘थेगोम चोइ तातोला होइ !’ बिजि । गिगसे थोपोरि तार सार मुबा वाला रुमाल खिबाटिम । (थे दुइरि सेनाकादेसे माओवादि छापामारकादेदा जुक्याब लाबा कला मुबा थे । ‘लालसलाम कमरेड !’ बिसि मुट्ठि थिबा नोन लामुबा । थेनिसे ड्रेस आक्वान्ना ब्राबा मुबा । जोलारि एस.एम.जि.पुइसि ब्रामुबा ।) आर्कुसे ख्वाङ गेरा जे मुबा वाला क्याप क्वान्बा मुबा । आर्कुसे सिबिल रेनकोट क्वान्बा मुबा । खालाइनोन ड्रेसरि आरेबा । मुतेबासेन सिविल क्वान क्वान्बा मुबा । ङान्दा शंका तासि ङानि ङ्हिनोन ग्याम गुङरिन कोकोरोक राब्जि । म्हिकादे तोर गाङरिक्यार खान क्रेसि निबाला निबान लाजि । थे निगाले छोङखाङ सुनसान मुबा । थे म्हिकादेनोन मुतेबान सिविलरिन मुबा । ङाच्छाम मुतेबाला या थानथाङ ह्राङ म्राङबा मुबा । ङान्से च्याना च्यानान गिकसे रेनकोट न्हाङग्यामसे एस.एम.जि. तेजि । आर्कु ङ्हिसे एम–१६ तेजि । स्थिति प्रतिकुल तासि निबान मुबा । थेनिकादेदेन ङान्ना थारेङ बिबा ओराङबान १५ मिटर जति मुबा । गिगसे या ल्हादाप लासि ङान्दा ‘चुरि खाउ !’ बिसि ङ्होइजि । ङानि जा कालकोल तासि राप्सि टिजि । यसो गाङरिक्यार च्याबाम गाङनोन दुश्मनसे प्लिङजिम । हाइ पोस्टरिम एल.एम.जि.बाइपट जुसि फिट लासि जिन्जिम । आर्कुकादे ‘सि’ आकाररि गेरा युसि ङानि पाट्टि खाबा गेन टिम । दारेम बिसाम ङान्दा भयंकर आपात ताजि । ङाच्छा निउ दुश्मनला गेरा । मार निउ फे लोङबा ग्रेन छङ्गाछूर ब्रा । तोर पाट्टिन दुश्मनला गेरा । फ्लिक दोसि ग्यामपट्टि निउ कभर बिनाला खालि रोड । चुराङबा फसादरि ताजि कि खालाङ ग्यामसेन स्योर्बा (उम्कान) ग्लानोन आताजि स्योर्बारिन आखाम्बा अवस्थारि ताजि । थे दुइरि दिमाग ल्हानान क्युर्जि । आलमालरि फासाब ताजि ।

ङान्दा या ल्हादाप लासि ङोइबा दुश्मनसे ङानि पाट्टि हतियार ताकाप लाबान ल्हेसि ल्हेसि खाजि । आर्कु कादेनोन सलह बुलुङ ह्राङ ङानि पाट्टिन ‘सि’ आकाररि खाजि । गेरा जाजा जाजा तासि खाजि । हतियारकादे मुदेबालान यारि अलर्ट पोजिशनरि मुबा । थे दुइरि दारेम सोबा रे चुदेन मुनाम म्हान्सि थोबो बोबारि म्हाइजि । मिरि छेन्दे स्याबा चुजि । क्युरुरु दोप दोप ह्राङ छोर्जि । वाला, पिङ, उर, तार नाङसाल लुङबा ह्राङ तिरिमिरि ताजि । सिबा बान्दाम म्योबा ताला बिसि तिरेम्मान क्रास्यारि चुराङबा उपाय खाजि ‘दुश्मनला यारि तासि सिबा बान्दाम गोलि तासि सिबा ज्याबा । दोसि पार्टिला योजनादा सोना लातोला !’ बिजि । क.सुजनदा फ्लिक दोसि ‘योना ह्यार्गो ह्यार्ना ह्यार्ना गोलिसे टासाइ टागाइ योना ह्यार्गो । गोलिसे टासि गुर्साइ गुरगाइ । तर दुश्मनला यारि आतागाइ !’ चुदे बिसि ङानि फ्लिक दोसि लाबाला वेगरि छ्योङजि । क.सुजनसे ‘पेस्तोल निकालौं सर !’ बिबान मुबा । ङाइ ‘दान्दे ह्यार्गे !’ बिसि ह्यार्बाला गति काब्जि । दुश्मनकादे ङान्ना लिच्छा लिच्छा ‘ओइ ! राँडिला कोला आह्यार्गो !’ बिबान सेर्पा ताइदे गोलि छेप्सि स्युर्सि खाजि । बाक रुङबा खासु न्हाङरि बारुदला म्युगु नोन छ्योल्जि । थे क्योङनोन ह्रि, म्राङ बारुदला म्युगु थाङकाजि । गोलिकादे नाबेङग्याम मेला फिलिङ् ह्राङ फ्याङसि टिबा मुबा । ङान्से थे गोलिदा वास्ता आलानान क्याथाङ दोमा जाजा जाजा ब्ले ब्रा स्याब्जि ङानि फिर छ्योङजि । ब्राग्यामसे छ्योङसि माङ दोदे दोनान फायरिङला काइ खाबान मुबा । ओथेबा ब्राग्यामसे छयोङबा बाङ साहस खालाङ ग्याम खाजि ताला वा ? थे लिच्छा ङानि लोङ आतोबा ग्लारि दोजि । ङानि दुश्मन थेन छ्याम खाम्सि आखाम्सि सोजि । मुडे देउरालि एरियारिक्यार दुश्मनसे गतिविधि काब्बा, ह्राङनिनोन जाक्कि चोइ ताउ बिसि तामसोर योनान हेडक्वार्टरदा था पिन्जि । थे लिच्छा ङानिनोन ह्राङला तोकाब लाबा आर.भि.पोइन्टरि दोजि ।

ङान्ना थे था पिन्बा लिच्छा फौजि प्रशिक्षनला सुरक्षार्थ क्युरुरुला नाकाकादे आजाइ कोङना एम्बुश टोलिकादे थान्जि । नोबा नोबा गाङरि आनुबाबि एल.एम.जि. टोलिकादे तैनाथ लाजि । सैन्य प्रशिक्षन शिविर नोन जेनतेन थुम्ना लाजि । चुराङलासि दोङरापला निबा रेकादेदा डान्मा सेम सोत याङबा थेन स्हु ङ्हिनोन ताला÷खाला । नेतृत्वसे ङान्दा÷ह्याङदा खाराङलासि आज्याना लासि दोका पिन्जि । ङान्नाइ दोङराप छोन्बोन मुला । ङान्ना दोङराप अजम्बरि मुला । डान्गो दान्दे थे प्रशिक्षन शिविरला प्रशिक्षक क.पावेल (बासुदेव घिमिरे) नेपाली सेनाला रिटायर्ड लेफ्टिनेन्ट कर्णेल हिन्ना । (दो:बा : रचना मोक्तान)