अपराजिता (पारिजात) याखारगि छार बानि बुजिम ङातेन । विस्वास नोन लाबारि आखाम्बा पोबा (परिवर्तन) । ङ्यासेरिक्यार गोर ङ्हि–सोम जातुकुदा थोसि टोलला मुख्य सडक तिर्याम चक्कर गि कोर्बा । दिनगि दिमरि चिसि ब्लेबा पुइमुसे तिलाइ ब्यायाम याङबा, सेमए नोन ताङबा ।
नाम्साग्याम सहर ताजिन्जिम, ह्याङला टोलमि, आपाइ । थे जमानारि बुनोन बुसे प्लिङबा, सान्त ह्याङला टोलला गुङरि बुरि राप्बा गोदाम ह्राङबा ह्याङला दिमदा ‘म्हाङ स्याबा दिम’ बिमुबा स्यान्दोसे । थारेङ थारेङ मुबा गोर सोम ब्लि दिम थेन पस्चिमरिक्यार दाहसंस्कार लाबा घाट, ख्राङगारि सिमनाका स्याबा, ल्हुन्दिसे दिन्छेन नाका बोर्बा । तासाइ, चु टोलला ह्राङलान मोहनि मुबा । मौसम अन्सारला बालिनालि, लरक्क लर्कप ताबा सुनला बाला थेन चराचुरुङगि लोङना लाबारि दाराप्ना लाबा बुख्याचा (स्केयरक्रचे)
बुख्याचाला क्रिप सेमरि खाबातेन फोहेन्सेन ङेबा खाजि । सिबादोना ङेजि । तिल्दा ङेजि ताला ? एलाइ नोन मि बुख्याचा मिनसे न्वारान ताबान हिन्ना । ज्युइबा ल्हुइ, लुरे या काङ, ह्रेङबा गर्दन थेन ग्रेन थोबोला म्राङसि ह्वाइ ब्रिखेन भुपि सेरचन एदा बुख्याचा बिमुबा । ह्वाइखा नोन ब्रिजि ।
लौउ ओम बुख्याचा, एला समकालिन ग्योइकाइ बिख्रेन ह्रोरि भुपि सेरचनला मिन ङ्हाच्छा खाला । एला माध्यमग्याम ङाए नोन थेला ङामरि ताजि । ग्योइकाइ ब्रिखेनला नातासेन सहि, ङ्यान्खेनला नातासे, म्हिला नातासे । चुम्बकिय ब्यक्तित्वला फ्युक्पो ह्वाइखा ब्रिखेन भुपिदा ह्याङला ह्राङलान मायालु सम्बोधन मुबा, ‘भुपि ज्योज्यो ।’ थेदा ङाइ ह्राङलान ढङगसे ङोसेबा मुला । चुह्राङबा चुम्बकिय व्यक्तित्व जुम्बिरि ज्याबारि स्याप्ला । खाजिबाइ दिङ थेन स्रेनिरि ओदेबान पपुलर । खेप्पा खुयुला गुङरि छ्यासि चिबा म्राङजि, समकालिन गुङरिमि ताम नोन आलाइ, टिनएजरदाइ नोन लठ्याप लाबा म्राङजि । बिजाबुमो गुङरि जातुकुन तासि घुलमिल लाबारि खाम्बा ।
ताुला जादु, सलाइला सिन्का थेन रुमालला जादु उन्सि ताङबारि खाम्बा । ङेना लामा याखारगि फो जेक्खे ङेबा ताबारि पर्याप्त आताबा । म्रापग्याम न्हाङरि वाङबातेन ख्यारख्युरला मुतेबासे रिलख्वाइसिन ख्लाबा । जाजाजुगुदा तिलाइ ग्लुबारि पुइमा लेङबा न्होर दोसि आकिन्बा । चोदेसे जेक्खे खानाङ पुरा ताला ओम थेला लोकप्रियता ! ज्याबा थेन सुरिलो काइ, स्यान्दो बिसेसता । थेबा मुबा, बनारसरि स्कुल डोमा थे थेन थेला ज्योज्योला काइसे स्कुल एसेब्लिरि मुतेबा बिद्यार्थिला काइदा लिड लामुबा रो ।
ल्हानान दिङ ङ्हाच्छाला डान्बा ट्वाइगे । इन्द्रचोकला हल, स्टेजछ्यामला कोठा, ह्वाइखा गोस्ठि मुबा । एसे ङादाइ नोन बोर्सि निबा । थेनोन दुइरि थेला गिकछा दर्सन याङबा । बनारसग्याम खाबा बिमुुबा । थेसे ‘निर्झर’ ह्वाइखा डोजि । आउदिन ज्याबा, झरर भररना ब्योङचिबा ह्राङबा आभास पिन्बा । मुग्ध तासि ङ्यान्बारि ङा जेक्खे आहिन, मुतेबा ङ्यान्खेन मुबा । उत्कृस्ट ह्वाइखा जेक्खे आम्हान्नि, जुझारु ब्यक्तित्वए म्हान्जि । तिलाइ तत्व वाङबा मुबाचिम गडबड लाबारि । स्टेजरि राप्सि थेसे ललकाराप लाजि, ‘गुन्डागर्दि नोन लाबा सेम मुसाम इन्द्रचोकला स्यान्दो गल्लिरि गुन्डागर्दि लास्ह्युगो । चु सान्त ह्वाइखा गोस्ठि न्होङना लाबा प्रयास आलास्ह्युगो ।’ ठाडोन चुनौति पिन्बा खाराङबा बेजोडला आट । मुरि मुरि प्रसंसा लाजि ।
पुरानो नगरपालिकाला क्षेत्र, रनमुक्तेस्वर ङामरिक्यार ताबारि खाम्ला, याखारगि ग्रेन हलरि बिराट ग्योइकाइ गेताङ मुबा । पुरानो थेन छार पुस्ताला ग्योइकाइ ब्रिखेनजुगुला ग्रेन नोन जमघट मुबा । भुपि ज्योज्यो, बासु ससि, भवानि भिक्षु थेन स्यान्दो ल्हानान मुबा । चोमा ब्रिखेन बालकृस्न समसे नबरस अभिनय लासि उन्जि । एसे खाजिबा ह्वाइखा डोजि, डान्बारि आखाम्नि । ‘जूनले वशीकरण गरेको रात’ चु गोर ब्लि छिग डान्मुला । ह्वाइखारि हिन्दि छिग ल्हाना प्रयोग लाबा ताबासे पारिजातला ह्वाइखारि खाजिबाइ ह्रेम्बोरछेसे कमेन्ट लाबारि आङ्यान्नि रो । ओम याखारगि उदेक ङ्हाम्बा तथ्य, भवानि भिक्षुसे लय युसि ह्वाइखा डोमा छार पुस्ताला तिलाइ ह्वाइखा ब्रिखेनजुगु सिबादोना ङेजि ।
लेघ्रो छेङसि डोबासे हिन्मुचि कि ह्वाइखा थेसि । थेला ह्वाइखाला लाइन गि आझाइ डान्मुला, ‘रस वर्षणमा अवरोध किन ?’ बटुला डेरारि मुमा भुपिला ल्हानाह्राङबा उत्कृस्ट ह्वाइखा केजि । थेलान सुङग्याम ल्हाना ह्राङबा ह्वाइखाला रसास्वादन लाजि । बटुरिन चिबा निर्मल लामा, लक्ष्मण राजबंसि ह्राङबा प्रगतिसिल बिद्यार्थि नेतातेन थेला घनिस्ठता मुबा । चु नेताजुगुला जोडदार प्रभाव थेजा अपर आतिबा बिबारि आखाम ।
अपराजित, ए थेन भुपि ज्योज्योला मित्रता नोन ल्हेसिकेन निजि । थे दुइदोना क्यारसेजासे ब्राबारि खाम्मुबा । थेला डेरारि एन्ना ह्रापह्रुप ल्हाना ह्राङबा ताचिमुबा । खाइमागि ङाए नोन एतेन छ्याम निमुबा । ङामथामाला गल्लिरि उत्तम रेस्टुरा मुबा, आउदिन ब्यस्त थेन चल्तिला । पोप ताबा मुतेबा लागि थे पाउरोटि, अमलेट थेन चिया अर्डर लासि चिट रेस्टुरारि पुइमुबा । हदबिमा ल्हाना फुर्मासि लामुबा ।
थेला ह्वाइखासे सेम थुर्ला, सेम गोला ओम माहोल छ्याला । ‘मैनबत्तीको शिखा’ डोसि ग्लेस्या जगदम्बाला नोन मि बाम्मुबा रो । थेला ब्यङगात्मक ह्वाइखा ल्हानादा आउदिन सेम निजि । ग्योइकाइला दृस्टिकोनसे मुल्याङकन लाबारि ङाला स्तर खाराङ लासाइ आछ्यो । थेतासि ग्योइकाइ ब्रिखेन हरि अधिकारिला ग्योइ खुसुक्क ह्योलाजि ।
थेसे ब्रिला, ‘जाजा जाजा, चुटुक्क ताबा चुटकिला ह्राङबा, ब्यङग्यला पाइन युबा, सरल सहज बोधगम्य बिम्ब प्रयोग लाबा, समाजरि ल्हेबा बिकृति थेन बिसंगतिफिरि कठोर प्रहार लाबा थेला ह्वाइखा प्रकासरि खाबा दुइरि आधुनिक नेपालि ह्वाइखाला मुख्य काइ जेक्खे आहिन, प्रकार गिसे मानक नोन म्हान्बा मुबा । नेपालि ग्योइकाइला पाठक, अध्येता थेन समालोचक मुतेबासे सेरचनदा ह्राङ ह्राङला ग्लाग्याम स्वतस्फुर्त किसिमसे आधुनिक नेपालि ह्वाइखाला सर्बाधिक मुखर हस्ताक्षरला मान्यता पिन्बा मुबा ।’
‘सेन्स अफ ह्युमर’ थेजा कुटिकुटि प्लिङबा स्याप्जि । याखारगि रमाइलो घटना डान्जि ।। ‘तिनि भुपिदा चाउचाउ ख्वागे !’ ङादा चाउचाउ स्होबा गे पिन्जि । ङान्ना दिमरि मुतेबासे पिङ धनिया ल्हानान सेम निमुबा । ङाम धनिया मसिनो लासि थासि कानरि ठाम्सि चाबा लामुबा । थे कुनु धनियाला मात्रा ल्हानान मुबा । ह्राङ ह्राङनोन डान्सि बाङसे धनिया युजि । ल्हाना ताबा धनिया मसिनोन लासि थासि खार्पारि युसि सर्भ लाजि । चाजिन्मा हेन्से एजारिक्यार दोसि थेसे पाङजि, ‘पारिजात, एसे ङादा चाउचाउ ख्वाबारि ङ्योबा हिन्ना कि छे ?’ बसे, तिला मुबा, ङेसि मुतेबा लोटपोट । ङानि बेहाल ताजि ।
चाजिन्मा हेन्से भुपिसे सुङ फ्याबा रुमाल ह्रिजि । याखारगिन तार भुवादारि रुमाल, थेए नोन ल्हानान बोक्टो । भुवा ताइसि कागजह्राङ नोन कडा ताबा । सुङ फ्याना फ्यानान ङाजारिक्यार च्यासि पाङजि, ‘सुकन, चु एला सुङ फ्याबा रुमाल हिन्ना कि स्यान्ड पेपर ?’ हिन्बाइ नोन स्यान्ड पेपर– खाक्सि ह्राङबान मुबा रुमाल, सुङनोन डेसि बोर्बा । आर्कु ङेबाला फोहोरा ताइजि । मुतेबादा चिया दाइसि ख्वाबा जिम्मा ङाला मुबा । ‘जाजाकि चियापति, चिनि, ङ्हे थेन क्युइ थुङसि स्टोभरि फो साङजि ओम फोरिन मिन्ना नि चिया’, थेसे बिबा लामुबा ।
बनारसग्याम खाबातेन शायर मजाजला अन्ध फ्यान मुबा भुपि । चोदे क्युसि मजमजला ट्राजिक केवाला राप पाङमुबा, ङाम थेजा मजाज नोन म्राङमुबा । पागलप्रेमि मजाज दुख म्लेबारि आइराक थुङमुबा । थेला ल्हाना ह्राङबा दुइ आइराक पसलरिन निमुबा । म्हुना गुङरि आइराकसे धुत्त लारि कोठारि दोसि खामा ग्यामरि परतिबा ह्रोदा, ‘….अभी से आ गए ?’ ओम, योनान दोपरि कोठाग्याम थोन्मा थेनोन ह्रोदा, ‘अभी तक सो रहे हो ?’ बिमुबा थेसे । थेसे ङान्दा मन्त्रमुग्ध ताना लासि मजाजला सायरि कन्ठस्थ थेना लामुबा । ‘ए गम ए दिल क्या करु, ए बहस के दिल क्या करु ?’ चु सायरि थेबा थोनोन ग्याम । म्हपिला दिमरि नोन ङानि तलत महमुदला काइरि चु गजल ङ्यान्बा लामुबा, आझाइ ङ्यान्बा लामुला । सेम थुर्ला, याखारगि किसिमला दुखाइला आनन्द स्याप्ला । बिचार थेन बिचारसे निर्देसित अनुसासनसे जेक्खे भावनाला बेगदा रोकाप लाबारिम गाह्रोन ताबाचिम ।
ओम, भुपि ज्योज्योला आर्कु से थुर्बा उदगार । याखारगि ह्वाइखा ब्रिखेन बिरामि ह्रोदा ह्रुप ताबारि निजि रो ।
‘कैसे हँ यार ?’
‘क्या करुँ, बिस्तर से उठा नहीं जाता ।’
न्हाङगार दाङसेनसे थे ह्रोला डोङबाला दुङालला घडिरि ह्वाइखा ब्रिखेन ह्रोसे बिजिम, ‘कल तक तो कहते थे बिस्तर से उठा नहीं जाता, आज इतनी लम्बी सफर को चल दिए ?’ चुनोन उदगार भुपि ज्योज्यो सेमला नुप्बाग्याम ब्यक्त लामुबा । ‘चु उदगार आउदिन मुल्यवान मुला, ङाला मुतेबा कृतिसे नोन चुला नोबा स्याप्बारि आखाम ।’
स्यान्दो याखारगि घटना डान्जि । पुतलिसडकरि सडक ङामलान ङान्ना कोठारि पुरानो साइलिला झ्याल मुबा, भेन्टिलेसन आरेबा । म्हुन्छे एला खुमरिक्यारला झ्यालला खापा गाङसाल ठ्वाङसि थान्तोबा मुबा लाबाला लागि । सडकला काइ कोठान्हाङरि प्रस्ट थेमुबा । म्हुना गाङसाल तिलाइ ह्रेमकोलाला गाइगुइ खाजि, ङान्ना मिन ङ्योइबा थेजि । थेन्ना मकसद निस्चय नोन ठिक आङ्हाम्नि । थेनोन ताम ङान्छे भुपि ज्योज्यो, दया नाना थेन ज्यानुदा (दया नानाला आङा) दा पाङजि । थेनि बोमोसे लेप्जि ।
थेह्राङमि दया नाना थेन ज्यानु ङ्यासे ल्हानाह्राङबा ह्रापह्रुप ताबारि, दुख सुख गोबारि थेन ह्रो लाबाला लागि खामुबा ओम जमघटरि वाङमुबा । ज्यानु याखारगि आउदिन स्वाभिमानि, आत्मविस्वासि, आलोङबा थेन तर्कसिल जामेकोला हिन्ना, थेदा लक्ष्मिबाइ (झासिला रानि) बिबा लामुबा । थे सुताइ ङान्ना समस्या सल्ट्याप लाबारि वाङबा म्राङसि ढुक्क ताजि । थे घटना लिच्छा थेनिकादे तिलाइ दुइदोना दिनदाङसे खाजि ओम ङानिजा चिबा दुइ ह्रेङना लासि चिजि, तिगाइ लासि थे बदमासजुगु खासिन ख्लाजि बिसाम तह ल्हागाब लाबारि । तासाइ, चु ह्राङबा घटना दोसि आतानि ।
ल्हानान ङामरि ताजिन्बा मुबा भुपि ज्योज्यो ङान्तेन । गे तासि सिंहदरबार निबा दुइरि तागाइ कि ओम पुतलिसडकग्याम ब्रातोबा दुइरि, ङान्ना डेरारि वाङसि सुङ हिन्साइ उन्सि ब्रामुबा । तिरे ङ्यासे दस बाह्रा जना ह्रो बासि खाजि, गोर ङ्हि बरिस्ठ सरकारि कर्मचारितेन । कोठा जाजा ताबासे थे जेक्खे न्हाङरि वाङजि । स्यान्दोजा म्राप थेन चामनाङ राप्सि चिजि ।
थे कुनु थेसे ह्रोजुगुदा खाजिबाइ रेस्टुरारि दावत पिन्बा भान तामुबा । ङान्ना कोठारि तिलाइ दुइ ङ्हाच्छा जेक्खे घरपतिग्याम बिसेस पर्वला उपलक्ष्यरि भोजला बो खाबा मुबा । बाइला भोजरि आइराक आताबाम सवाल नोन आताजि । ग्रेन लपेसरि भोजला परिकार म्राङमा हेन्से आइराकला प्याला टपक्क दुइसि थेसे ङ्योइजि, ‘खालाइ मुला थुङबा ?’ याखारगि बरिस्ठ कर्मचारि न्हाङरि वाङसि सारि पुइमु जुसि ‘आँ’ लाजि । आइराक स्वाट्टा थुङसि भुपि ज्योज्यो क्रिङजि, ‘पेबा आखा एनिकादेदा चुरि खासि आइराक थुङला बिमा ? लाउ ब्राउ, ङाइ एन्दा जति तोबा ख्वाला ।’ हिन्बान फुत्ता माङग्यार थोन्जि, स्यान्दो नोइ लिच्छा ल्हागतिजि । ङादा थेन्ना मानसिक दरिद्र म्राङसि दया ल्हागतिजि । प्रस्न सेमरि खाजि, भुपि ज्योज्यो तिल्दा चुह्राङ लासि न्होर ब्याङला ?
पुतलिसडकलान न्हाङला डेरारि ल्हेजिन्माहेन्से थेन्ना ह्रापह्रुप पासिकेन निजि । थे मान लाबारि भारतरिक्यार निजि बिबा थेजि । तिर्याम ब्योन ह्वाइ कोबा म्हि बासि खाजि, थेला सुमधुर काइरि ज्याबाज्याबा ह्वाइ ङ्यान्बा अबसर याङजि । म्हेपिला दिमरि ल्हेमा हेन्से नोन थेनोन ह्वाइ कोबा म्हिदा बासि खाजि । ए दिमरि आरेमुबा, ङाइ जेक्खे ह्वाइ ङ्यान्जि । खुलप तासिन पाङगे, थे दुइदोना एनिकादेला सुमधुर सम्बन्ध सिमजिन्बा मुबा, ग्लाला दुरिसे लामा जेक्खे आहिन, सेमलान दुरिसे लामा ।
खालाइसे बिमुबा, भुपिसे प्रग्या प्रतिस्ठानला जागिर चाजि, ग्लेला केबा रेरि डेन पिन्जि, राजाबादि दोजि । थे ह्राङसेन स्विकार तिबा मुबा, ‘ङादा गोरसोम क, कविता, कम्युनिस्ठ थेन क्रान्तिसे न्होङना लाजि ।’
प्रतिरोध स्वरुप एतेन छ्याम प्रगतिसिल समकालिन ग्योइकाइ ब्रिखेनजुगु थेतेनछ्याम बोमो खाजि । ‘भुपि सेमसे आहिन, दिमागसे ब्रिला’ थेला अन्तरंग प्रगतिबादि ह्रोजुगु चुह्राङ नोन बिमुला । ङादा चु पहेलि गोबारि ल्हानान गाह्रो ताजि ।
चु डान्बाा तरंग जिन्ना लाबा ङ्हाच्छा दोसि तिर्याम हरि अधिकारिला महत्वपुर्न बाक्य उद्धृत लाबारि म्हाइला । ‘सेरचन जुन उच्चकोटिला सिर्जनात्मक प्रतिभा मुबा, थे थेसे सेसि वा आसेना अनाप लाबा असन्तुलित थेन आत्मपिडक जिवसाइलिला कारन ज्याना लासि उपयोग नोन ताबारि आम्याङमान खे निबा तामला डान्बासे ङाला सेम क्युङबा मुला ।’ ‘सेसि वा आसेना अपनाप लाबा असन्तुलित थेन आत्मपिडक जिवनसाइलि’ से ङाला क्रास्यारि नोन स्हुखाना लाला । चु छिगसे नुप्बा माने थोबा भान ताला ङादा । एदा खाह्राङ ङ्हाम्जि, अपराजिता ?
दो:बा : अगाध
