नेपालला तिनिला सन्दर्भरि लोकतान्त्रिक रिमठिमला लि खाराङबा तातोबा बिबा बारेरि आउदिन ह्रेङबा थेन गम्भिर बहस आबस्यक मुला । बिसयबस्तुला सामन्य थिबा दृस्टिसे चुदा तरिका ङ्हिसे थान्मा उपयुक्त ताला : गिक्खे, लोकतन्त्र सासन प्रनालिला याखारगि रुप ताबासे सासन प्रनालितेन सम्बन्धित संस्कृतिला आधारभुत बुदाजुगुला रुपरि ओम ङ्हिच्छा, समाज बिकासला ताङरि ऐतिहासकि सन्दर्भरि म्राङबा आधारभुत बिसेसताजुगुला आधाररि ।
गिक्छा बुदाला लिरि लोकतन्त्रदा ह्याङसे मुतेबा नागरिकला निर्नायक थेन सर्वोपरि महत्वला लिरि किन्छि थेनिकादेला हित अनुकुल गे लाबा हिन्ना बिबा म्हान्सिकेन खाबा मुला । चुदा अमेरिकि राजनेता अब्राहम लिङकनला प्रसिद्ध भनाइला आधाररि नोन पुस्टि लाबारि खाम्ला । थेला भनाइ मुला : ‘लोकतन्त्र बिबा जनताग्याम, जनताला लागि थेन जनताला सासन पद्धति हिन्ना ।’ नेपालला समस्या चुनोन बुदारि खासि मुतेबा बिमा ल्हाना बिकृत ताबा म्राङमुला ।
चुरि नागरिकजुगु ग्याम्से निर्वाचित ताबातेन थे जनप्रतिनिधि ताजि ओम थेसे लाबा गे जनहित अनुकुल बिबा म्हान्बा लामुला, जुन सर्बथा गलत हिन्ना । नेपालरि ह्युल्बाग्याम निर्बाचित मि ताबा, तासाइ ल्हाना ह्युल्बाला सामाजिक, आर्थिक, सांस्कृतिक खाजिबाइ समस्यादा सम्बोधन आलाना नितान्त निजि स्वार्थरि लिप्त जनप्रतिनिधिजुगु, निर्बाचित ताबा लामुला । फलतः लोकतन्त्र ‘जनताग्याम’ मि ताजि, तासाइ ‘जनताला लागिरि’ जा चाबारि आखाम्नि । चुनोन कारन लोकतान्त्रिक संस्कृति स्होबा थेह्राङबा तत्वजुगुसे खाजिबाइ चासो आथान्नि ओम लोकतान्त्रिक संस्कृतिला पाटोदा सातान उपेक्षा लाचिजि ।
सान्तबादि संस्कृतिसे नागरिक अधिकारफिरि चासो आथान ओम नागरिकजुगुला अधिकारबिमा फिरि राज्य थेन राज्यला अधिकारबिमा फिरि ग्लेदा थान्बा निरंकुस प्रबृतिदा प्रश्रय पिन्बा लामुला । नेपालला संविधान ०४७ लिच्छाला सरकारसे नागरिकग्याम ङ्हाच्छा थान्बा अधिकार थेन मागला बारेरि चासो पिन्बाला बोरि थेनिजुगुफिरि दमन लाबा, सेबा थेन थेनिकादेला सुङ डुङबा प्रयत्न निरन्तर लाचिजि । प्रधानमन्त्रि गिरिजाप्रसाद कोइरालाला पालरि ताबा हत्याला श्रृङखलाजुगु थेन एमाले कार्यकालरि ताबा कादे दमनला गेदा चुनोन कोटिरि थान्बारि खाम्ला । दाते नोन मधेसि समुदायसे संबिधानसभाला निर्बाचनरि समानुपातिक प्रतिनिधित्वला सवालदा गम्भिरतासा छ्याम थिचिमुला ओम जनजाति, दलित छ्यामला मुतेबा ह्युल्बाला माग चुनोन मुला । तासाइ नेपालि कांग्रेस थेन गिरिजाप्रसादला हठला कारन मधेस ल्होलो किसिमला गतिबिधिग्याम आक्रान्त ताचिबा मुला । चु मुठिनाङ म्हिजुगुला हैकद लादतिबा लोकतान्त्रिक प्रवृत्तिला ज्वलन्त नमुना हिन्ना ।
चुतेन सम्बन्धित स्यान्दो पाटोरि नोन ह्याङला राजनितिक नेतृत्व सातान नोन लिच्छा ताबा म्राङमुला । लोकतन्त्र बिबा लोकसम्मानित आधारित थेन थेग्याम्से संचालित याखारगि प्रनालि हिन्ना । चुला अर्थ तिला हिन्ना बिसाम अधिकांस ह्युल्बाग्याम खाबा बिचारदा आधार स्होसि राजनितिक परिपाटि आदिदा संचालन लाबा गे लातोला । चुला छ्यामरि चुसे ल्होलो ल्होलो बिचारजुगु ओम अभिमतदा डेन लाबा परिपाटि बिकसित लातोला । तासाइ ह्याङला अधिकांस राजनितिक दलजुगु चुग्याम्से बिमुख म्राङमुला । असोतन्त्रला लिब्रो आन्दोलनला दुइरि गिरिजाप्रसाद कोइरालासे संविधानसभाला माग लाबा कांग्रेसला ल्हानान जिल्ला सभापतिजुगुदा थेह्राङबा माग सार्बजनिक रुपरिन प्रतिबन्धित लाबारि बाङ लाजि । एमालेला महासचिब माधबकुमार नेपालसे नोन थेह्राङ नोन लासि ह्राङला कार्यकर्तादा झपारप लाबा ह्याङे म्लेबा आरे । फेबा मत थान्बान कारनसे नेता थेन कार्यकर्तादा कारबाहि लाबा मोहनबिक्रम सिंहला चलन नेपालि कम्युनिस्ट आन्दोलनला याखारगि मुख्य प्रबृतिला रुपरि चर्चित ताबा लामुला । चुह्राङबा प्रबृतिजुगु क्रान्तिकारि बिबा स्यान्दो दलजुगुरि नोन सरतिबा म्राङबारि खाम्ला । नाम्सा नाम्सारि फेबा मत थान्बा कारनसे ल्होलो दलला कार्यकार्ता थेन नागरिकजुगुफिरि आक्रमन लाबा, कारबाहि लाबा, दमन लाबा प्रबृति क्रान्तिकारिजुगुरि नोन क्यार्से जासे म्राङमुला । तिलोगि सर्बहारा जनबाद आरेबा कारनसे सुताइ बिस्वकम्युनिस्ट आन्दोलन असफल ताबा निस्कर्स तेबा ओम तिलोगि जनबादला प्रयोगला कारनसे स्यान्दोफिरि अनाबस्यक आक्रमनजुगु लाबा प्रबृतिदा लोकतान्त्रिक चरित्र बिबारि खाम्ला ।
कम्युनिस्ट पार्टिजुगुला ‘सोमछा अन्तर्रास्ट्रिय’ग्याम पारित संगठनात्मक सिद्धान्तजुगुरि दलला केन्द्ररि ल्होलो मतला प्रतिनिधि थान्नोन तोबा प्राबधान मुला, जुन स्यान्दो मतला डेन नोन हिन्ना । तासाइ चुर्ला दलजुगुरि ल्होलो मतला डेन लाबा, ल्होलो मत थान्बाजुगुला बिचारदा गम्भिरतापुर्बक ध्यान पिन्बा प्रबृति मुनोन आरे बिसाइ नोन ताला । थेनिकादेला ध्यानउन्न ल्होलो मतदा खाराङ लासि सखाप लासे बिबारिन केन्द्रित ताबा म्राङमुला । बास्तबरि चु सामन्ति ठिमलान निरन्तरता हिन्ना ।
सामन्ति संस्कृतिदा च्यामा म्राङला, ग्लेथेमेरि केबादा ज्याबा छोर्ला, ग्लेदा अलौकिक रुपरि प्रस्तुत लाबा थेन थेला बिचार सातान नोन ज्याबा ताला बिबा म्हान्सि ह्युल्बाफिरि काप्बा निरङकुस प्रबृति सामन्तबादला गढ राजतन्त्ररि याङला । चुनोन प्रबृति नेता नोन मुतेबा बिमा ज्याबा हिन्ना ओम थे सर्बज्ञ हिन्ना, मुतेबा ताम सेमुला बिबा नितान्त सामन्ति सोच ल्होनान दलरि दातेनोन मुला ।
२०४७ साल लिच्छा स्होबा सरकारजुगुसे रडियो नेपाल, टेलिभिजन छ्यामला सरकारि सन्चार माध्यमरि तिलाइ बिसेस अबस्थारि बिमा ल्होलो मतदा ग्ला पिन्बा सोच दोना आथान्नि । कादेदोना बिसाम समाजरि प्रभुत्वरि मुबा बिचारदा सुताइ थेन्से उपेक्षा लाबा गे लाचिजि । बास्तबरि चु लोकतान्त्रिक संस्कृतिला लिब्रोला अभियान नोन मुबा । फ्रान्सेलि दार्सनिक भोल्टेयरला प्रसिद्ध भनाइ मुला ः ‘एला मततेन ङानि मत गि ताबारि आखाम, तासाइ एसे अकुन्ठित भावसे ह्राङला बिचार अभिव्यक्त लाबारि खामगो, चुला लागि ङा ह्राङला काला लिच्छाला थोपा लेङदेदोना संघर्स लासि चिसेला मुला ।’ चुग्याम ह्याङला राजनेताजुगुसे तिलाइ नोन लोप्बा आम्राङमुला । थेन्सेमि बिचार व्यक्त लाबाजुगुला मतदा नोन काबा प्रयत्न निरन्तर लाचिजि ।
दलला आन्तरिक लोकतन्त्रदा उपेक्षा लासि नेताला जेक्खे भनाइदा काप्बा प्रबृति सामन्ति प्रबृतिन हिन्ना । काग्रेस हेन्से कम्युनिस्ट दोनारि चु प्रबृति ल्हेचिबा मुला, थेसे लोकतान्त्रि संस्कृति स्होबारि ग्रेन अबरोध ताना लासेला मुला । कम्युनिस्ट दलजुगुरि मि महासचिब सर्बेसर्बा ताला ओम थेलान ब्यक्तिबाद दलफिरि हाबि ताबा परिपाटि बिकसित ताजिबा मुला । काग्रेसरिमि सभापतिला ब्यक्तिबाद नोन सर्बत्र ब्याप्त तासि खाबा मुला । चुलान परिनाम हिन्ना, अभिव्यक्ति स्वतन्त्रफिला थुनछेक लाबा ङ्हाउरि ताबा म्लाङ बिधेयक बाबा प्रयत्न । चु बुदाजुगुदा गम्भिरतातेन आकिन्ना ह्याङसे लोकतान्त्रिक संस्कृतिला निर्मान ज्याना लासि लाबारि खाम्ला बिबा ङाइ आम्हान्मुला ।
ऐतिहासिक दृस्टिसे च्यामा लोकतन्त्र सामन्तबाद लिब्रो दृढताला छ्याम संघर्सरि राप्बा मुल्य मान्यता थेन राजनितिक परिपाटि हिन्ना । चुसे सामन्तबादला मुतेबा ह्राङबा मुल्य मान्यता थेन बिचारफिरि कठोर प्रहार लाबा लामुला ओम राजमुकुटदा काङसे किचिमिचि लाबा ल्होलो उदाहरन दोङरापरि अङकित मुला । नेपालरिजा लोकतन्त्र सन्बन्धि चिन्तनरि मुबा अस्पस्टताला कारनसे, लोकतन्त्र बिबा सामन्त्बाद लिब्रो प्रनालि, मुल्य मान्यता थेन बिचार हिन्ना बिबा हेक्का थान्बारि आखाम्बा कारनसे, नेताजुगु ह्राङरिन बर्गिय दृस्टिसे सामन्त्बादला ङामरि मुबा कारनसे ओम थेनिकादे दलाल थेन नोकरसाहि पुजिपति अनुकुलला दृस्टिकोन थान्बा ताबा कारनसे लोकतन्त्रदा सामन्त्बाद लिब्रो प्रनालिला रुपरि बिकसित लाबारि खाइमाइ सचेत प्रयास आतानि ।
समाज बिकासला याखारगि चरनरि पुजिपति बर्ग क्रान्त्किारि बर्ग मुबा ओम थेसे सामन्तबाद लिब्रो मुतेबा ह्युल्बाला हितला लागि ऐतिहासिक भुमिका निर्बाह लाबा मुबा । सामन्त्बादतेन सोबा सिबाला संघर्स लासि थे डाबा मुबा । नेपालरि बिसाम प्रजापरिसद हेन्से नेपालि काग्रेस दोनाला नेताजुगुसे बिस्वला चु ऐतिहासिक सन्दर्भ थेन तथ्यग्याम सिक्षा किन्बा प्रयत्ना नो आलानि । चु ऐतिहासिक तथ्यला लिसो थेनिकादेसे लोकतन्त्रला मिनरि सामन्तबाददा बामरि थान्बा गे लासिकेन खाजि । नेपालि समाजरि राजतन्त्रसे क्लाङबा सकारात्क थेन नकरात्मक पाटोमध्ये खाजिबाजा प्रमुख मुला, थेदा आलोचनात्मक रुपग्याम परिक्षन आलाना राजतन्त्रदा बामरि ताबा प्रबृति लोकतान्त्रिक प्रबृति आहिन । रानाजुगुसे ग्लादा खोपिरि थान्बा याखारगि जाबा घटनादा आधार स्होसि राजतन्त्र नेपालि ह्युल्बाला हितरि मुला बिबा निस्कर्स तेबा थेनिकादेसे दोङराप ग्याम सिक्षा किन्बारि आखाम्बान हिन्ना । तिनिमि राजतन्त्रसे कादे गलत गे लाबा मुबा बिबा तथ्य ज्याना लासिन अनाबरन ताजिन्बा मुला बिबा ङाइ म्हान्बा मुला । नेताजुगुरि मुबा सामन्त्बिालि चिन्तन थेन सोचदा ख्लापुङबारि ब्योन डोखेनजुगुसे क्लाङबा भुमिका याखारगि सिमादोना महत्वपुर्न तासाइ नोन चु पर्याप्त मुला ह्राङ आछोर्मुला । दाते नोन राजतन्त्र ब्यबहाररि बिद्यमान मुला तसाइ अन्तरिम संविधानरि सङघिय मुलुकला लिरि नेपालला मिन उल्लेख लाबा मुला । राजतन्त्रदा ब्याङबारि संविधानसभाला गिक्छा बैठक तोबा सोच ह्राङ न्हाङरिन राजतन्त्रदा बामरि क्रेपुङबा चिन्तनला प्रतिफल हिन्ना । ०६२ थेन ०६३ ला ऐतिहासिक जनआन्दोनल ह्राङसेन लोकतान्त्रिक गनतन्त्रला माग लाबा हिन्ना । थे अबस्थारि रातन्त्रदा न्हाबा मानसिकतासे लोकतन्त्रसे प्रबद्र्धन लाबारि आखाम । ल्होलो बिचारदा डेन लाबारि लोप्बा परिपाटिदा महत्व पिन्साम जेक्खे मुतेबा कार्यकर्ता थेन ह्युल्बादा आलोचनात्मक चेतला बिकास ताबारि खाम्ला । तिल्दा बिसाम समाजरि म्राङबा ल्होलो बिचारमध्ये खाजिबाजा सहि हिन्न बिबा टुङगोरि दोबारि थेनिकादेसे थेला गम्भिरतापुर्वक अध्यन मनन लानोन तोसेला मुला । चुनोन ताङरि थेनिकादेरि आलोचनात्मक चेतला बिकास ताबारि खाम्ला । नेताजुगुला चु गे चुनोन आलोचनात्मक चेतला बिकासरि बाधा दोना लाबाला लागिरि सचेत रुपग्याम लाबा प्रयत्न मि आहिन बिबा आसङका लाबा प्रसस्त ग्ला मुला ।
युरोपरि सामन्तबाददा ब्रेना लासिपुजिबादला बिकासला ताङरि, सुरुला रेजुगुरि लोकतान्त्रिक ठिमसे क्लाङबा भुमिका नेपालला तिनिला सन्दर्भरि नोन ओतेबान सान्दर्भिक थेन महत्वपुर्न मुला । थे दुइरि थे संस्कृतिसे धर्मरिपेक्षला समर्थन थेन धर्मला लिब्रोला ससक्त आन्दोलन लाबा मुबा । थेह्राङ नोन लासि बैग्यानिक चिन्तनदा प्राथमिकता पिन्बा थेन भाउतिकवादि सोचदा प्रमुखता पिन्बा गेए नोन लाबा मुबा । चु तामजुगुदा लोकतान्त्रिक संस्कृति स्होबारि ह्याङसे नोन ओतेबान महत्व पिन्बारि आबस्यक मुला । चुरि अन्धबिस्वास थेन रुढिबुढिला लिब्रो लोकतान्त्रिक संस्कृतिला अपरिहार्य तत्व हिन्ना । धर्मपिेक्षता बारेरि ख्याल थान्बारि आबस्यक मुला बिसाम चु ‘सर्बधर्म समभाव’ खालला चिन्तन आहिन । अर्थात धर्मनिरपेक्षतासे मुतेबा धर्मदा समभावसे च्याला बिबा आहिन । धर्मनिरपेक्षता छिग अंग्रेजिला क्भअगबिचष्शबतष्यल ग्याम किन्बा हिन्ना, थेला अर्थ हिन्ना इहलोकिकरन अर्थात परलोकफिरि बिस्वास आलाउ, अदृस्य बाङफिरि आस्था आथान्को ओम धर्मला लिब्रो लाउ । तासाइ नेपालरि बिसाम मुतेबा धर्मदा च्योच्यो ग्ला पिन्बा धर्मनिरपेक्षता हिन्ना बिबा गलत सोच ल्हानानरि बिद्यमान मुला । सामन्ति संस्कृतिला आधारभुत तत्व धर्मरि आधारित तासि मुतेबा तामदा च्याबा थेन ब्यबहार लाबा हिन्ना । नेपालला ग्लेजुगुसे ङ्हाच्छाहेन्सेन तिला लासि खाबा हिन्ना, थेदान निरन्तरता पिन्बा गे लोकतन्त्र खासि लिच्छाइ नोन ह्याङला नेताजुगुसे लासिकेन खाबा मुला । चु आउदिन आज्याबा परिपाटि हिन्ना । हिन्दु धर्मदा रास्ट्रला धर्म तेन्बा थेन स्यान्दो धर्मदा खाजिबाइ ग्ला आपिन्बा चिन्तन सामन्तवादलान निरन्तरता हिन्ना । थेतासि ०४७ ला संविधान लोकतान्त्रिक संविधान आरेमुबा ओम नेताजुगुसे चु तथ्यदा खाइमाइ नोन गम्भिरतालाछ्याम ग्रहन आलानि । दाते नोन म्हेनिङरि स्कुल थेन सरकारि कार्यालयजुगु बिदा पिन्बा छ्यामला पुरानोन परिपाटि यथावत थान्बा मुला । चु लोकतान्त्रिक संस्कृति आहिन, सामन्ति संस्कृतिलान लक्षन हिन्ना ।
नेपालि ग्योइ क्यार्सेला ल्होलो भासाभासि, दलित, जनजाति थेन जामेकोलाजुगुला सन्दर्भरि नोन चुनोन सामन्ति चिन्तन ह्याङला नेताजुगुरि बिद्यामान मुला । सामन्तबादला याखारगि बिसेसता बिबान समाजदा चामला सिंढि ह्राङ ल्होलो श्रेनिरि बो लासि थेन्दा असमान ब्यबहार लाबा हिन्ना । चुह्राङबा बानि ब्योहोरा ह्याङला नेताजुगुरि दाते नोन ल्हाना च्याङना मुला । ०४७ सालला संबिधानला लिब्रो चुनोन अर्थरि सामन्तबादला लिब्रो हिन्ना बिबा ह्याङसे गोतोला ओम चु लिब्रो लोकतान्त्रिक संस्कृतिला स्हेङबारि ह्रो हिन्ना । संविधानसभाला निर्बाचनला सवालरि उल्ल्ेखित समुदायला ह्राङ ह्राङला माग मुला । थेन्ना मागदा सम्बोधन लासाम जेक्खे लोकतान्त्रिक संस्कृतिदा तेन्बा ठानतिसेला मुला । तासाइ जनसङख्याला अनुपातरि संविधानसभारि थेला प्रतिनिधित्व छ्यामला थेला ल्होलो मागदा उपेक्षा लाबा प्रबृति लोतन्त्र लिब्रो, सामन्ति संस्कृतिलान ङोसेबा हिन्ना । स्वतन्त्रताm समानता भातृत्व लोकतान्त्रिक संस्कृतिला अनिबार्य अङग हिन्ना । तासाइ नेपालला संसदिय प्रनालिसे बिसाम लोकतान्त्रला चु महत्वपुर्न पक्षदा दातेनोन उपेक्षा लाचिबा मुला । ग्योइदा रास्ट्र ग्योइ थेन रास्ट्रिय ग्योइरि बिभेद लाबा असमानतालान द्योेतक मुबा ओम थेला धङधङि दाते नोन मुला । दलित थेन जामेकोलादा लाबा भेदभावपुर्न ब्यबहार थेन चिन्तन नोन लोकतान्त्रिक संस्कृतिला पक्षरि आरे । लोकतान्त्रिक संस्कृति स्होसेला हिन्साम नेपालला मुतेबा ग्योइ, जाति, समुदाय, बर्न, लिङग, लिच्छा परतिबा क्षेत्र आदिदा बिभेद लाबा चिन्तन थेन परिपाटिग्याम मुक्त ताबारि आउदिन जरुरि मुला । चुह्राङ लासि तिला प्रस्ट मुला बिसाम ग्योइ, जाति, लिङग फिला सोसन उत्पिडनला लिब्रो नोन लोकतान्त्रिक संस्कृतिला अविभाज्य पहलु हिन्ना ।
लोकतान्त्रिक संस्कृतिला स्यान्दो याखारगि महतवपुर्न पाटो चुला लोकतान्त्रिक चरित्र हिन्ना । चुसे समाजरि मुबा मजदुर थेन किसान छ्यामला ल्होलो तप्काला ह्युल्बाला अधिकारजुगु थेन आबस्यकताला लागि काइ थिबा थेन थेनिकादेला आबस्यकतादा प्राथमिकताला छ्याम पुर्ति लाबा प्रयत्न लातोबा ताला । ०४७ लिच्छाला सरकारग्याम ह्युल्बाला ल्होलो समुदायला मागजुगुदा लाबा उपेक्षा सर्बबिततै मुला ओम थे दातेइ नोन जारि मुला ।
श्रमदा सिर्जनाला मुहान मानतिबा थेन श्रमजिबि ह्युल्बादा सिर्जनाकर्मिला रुपरि डेन लाबा सोचाइ लोकतान्त्रिक संस्कृतिला स्यान्दो याखारगि महत्वपुर्न पाटो हिन्ना । सामन्तबादि संस्कृतिसे बिसाम सारिरिक रुपसे गे लाबादा हेय मानतिबा थेन चुह्राङबा गे लाबादा दिला श्रेनिरि थान्बा गे लासिकेन खाबा मुा । सामन्तबादला चु नकरात्मक पाटोदा लोकतन्त्रला पक्षधर हिन्ना बिबाजुगुसे दातेनोन ख्लाजिन्बा म्राङजिन्बा आरे । सरिरिक गे लाबा बिबा तुच्छा थेन हेय हिन्ना बिबा खालला सोच थेनिकादेरि दाते नोन पर्याप्त जेक्खे म्राङमुला ।
लोकतन्त्र थेन रास्ट्रियता गिसेम गिला पुरक हिन्ना । देसभक्त थेन रास्ट्रप्रेम लोकतान्त्रिक संस्कृतिला म्लेबारिन आखाम्बा पक्ष हिन्ना । ह्युलला ल्होलो रास्ट्रजुगु (जातिजुगु¬)दा समानताला ब्यबहार लाबा, थेनिकादेदा स्वतन्त्र ताबा थेन ह्राङला आर्थिक, सामाजिक थेन सांस्कृतिक सवालला ह्राङनोन उतरदायि तासि गे लाबा अधिकार पिन्बाइ नोन चु न्हाङरिन परप तामुला । बिदेसि थिचोमिचो, हैकम, अतिक्रमन ल्होलोला लिब्रो रास्ट्रला काइदा मुखरित लाबा लोकतान्त्रिक संस्कृतिला अभिन्न पक्ष हिन्ना । कुटनैतिक मर्यादादा वाइसि बिदेसिजुगुसे चुह्राङ लाउ, ओह्राङ लाउ बिसि पेबा सुताइ आखाना आदेस पिन्बा परिपाटि दाते खान्दामान ल्हेबा मुला । ह्याङला सरकार थेन ह्याज्ञला राजनेताजुगु चुला लिब्रोरि छिग गि सुताइ उच्चारन आला । चु लोकतान्त्रिक संस्कृतिला लिब्रो हिन्ना । क्योलोलो जेक्खे सुस्ता थुम अतिक्रमन ताबा ताम संसदरि सुताइ होहल्लाला छ्याम रेजि, तासाइ सरकार थेन सरकारला नेतृत्व लाबा म्हिजुगु चु दोना नोन आलाजि । चुसे लोकतन्त्रदा आहिन, दास प्रबृतिदा प्रश्रय पिन्ना । निस्चय नोन, अन्धरास्ट्रबाद लोकतन्त्रला बिसेसता आहिन । तासाइ मुतेबा ह्युल्बा थेन रास्ट्रतेन सम्बद्ध सवालदा उपेक्षा लाबा प्रबृति दलाल प्रबृति हिन्ना, चुसे लोकतान्त्रिक संस्कृतिरि नोक्सान नोन ताना लासेला मुला ।
सामन्तबादला बिसेसता बिबान खाजिबाइ खास परिबाररि केबादा स्यान्दो परिबाररि केवाला च्योच्योरि ज्याबा तेन्बा थेन थेला महिमागान लाबा नोन हिन्ना । लोकतान्त्रिक संस्कृति चुह्राङबा ब्यक्तिस्तुति थेन भात संस्कृतिला लिब्रो ताला । ह्युलला महत्वपुर्न घटनारि थने ह्युलदा प्रभावित लाबा बिसेस गेग्याम बिसिस्ट भुमिका निर्बाह लाबा म्हिजुगुला डेन मि चुसे लालन तासाइ ब्यक्ति स्तुति थेन प्रसंसग्याम बिसाम चु थारेङ नोन चिला । चुर्ला राजनेताजुगुसे दुइ दुइरि साहकुलला खाजिबाइ याखारगि परिबाररि केबा नातासे कादेपय ब्यक्तिला स्तुति लाबा उदाहरन पर्याप्त मुला । ब्यक्ति स्तुति थेन भाटगिरि प्रबृति तिनिन्हाङगार कम्युनिस्ट हिन्ना बिबाजुगुरि नोन ओतेबान म्राङबारि चुबा मुला । नेताजुगुला अतिरन्जित प्रसंसादा चु बिमा फेबा अर्थरि किन्बारि खाम्बा स्थिति ङाइ म्राङबा आरे ।
लोकतन्त्रला स्यान्दो बिसेसता हिन्ना, जागिरे मनोबृतिग्याम मुक्त तातोबा । पद याङबा आसारि जिहजुरि लाबा थेन ह्राङला सेवा लाबा बोरि सम्बन्धित ब्यक्तिदा खानाङए खानाङ जागिररि च्योपिन्बा चु सामन्ति संस्कृतिला याखारगि लक्षन हिन्ना । तासाइ चुरि प्राय आबस्यकता थेन योग्यताला आधाररि आहिन, निजि सेवा, दया थेन कृपाला आधाररि पद पिन्बा सामन्ति मनोबृति म्हाजिन्बा आरे । ग्योइकाइ–संस्कृतिला थुमरिम चु परिपाटि बिसेस रुपरिन म्राङमुला । चु परिपाटिला लिब्रो ताबाला खन्डरिन लोकतान्त्रिक संस्कृतिला बिकास ताबारि सम्भव मुला ।
नेपालरि सामन्ति नायक नायिका थेन राजपरिवारला बिसेस ब्यक्तिजुगुला मिनरि थान्बा पुरस्कार, पदक, ल्होलो ग्लाला मिनजुगु सामन्ति संस्कृतिलान बिसिस्ट पक्ष हिन्ना । लोकतान्त्रिक संस्कृतिला स्हेङसेला हिन्साम चु खालला परिपाटिदा नोन पोतोबा ताला ओम मुतेबा नागरिकग्याम खाबा स्रस्टा थेन नायकदा थेह्राङबा ग्लाजुगुरि स्थापित लाबा गे लातोला ।
तुन्बारि, सामन्तबादि संस्कृतिला मुतेबा अबसेस लिब्रो दृढ संघर्स लाबा लोकतान्त्रिक संस्कृतिला प्रमुख दायित्व हिन्ना । लोकतान्त्रिक संस्कृति तिला हिन्ना ओम खाराङबा तातोला बिबा सवालरि चु आउदिन प्रारम्भिक सोच जेक्खे हिन्ना । चुला लागि बिसेस काठुइ लासि ठोस निस्कर्सरि दोमा उपयुक्त तासेला मुला बिबा म्हान्बा मुला ।
दो:बा : अगाध
