सहि ताम हिन्ना कि जयपुर लिटरेरि फेस्टिबलसे ङादा ल्हानान रेम ङ्योइबा मुला । तासाइ जयपुर लिटरेरि फेस्टिभलला स्पोन्सर खाला हिन्ना ? थेनिकादे, थे बस्तररि आदिबासिजुगुदा सेचिबा मुला, दिमग्याम तेचिबा मुला । थेरि खाजिबाइ बैठकला सुताइ अनुमति आरे आदिबासिजुगुदा । तासाइ फेस्टिभलरि ग्रेन ग्रेन ब्रिखेनजुगु खासि अभिब्यक्ति स्वतन्त्रतालला बारेरि ताम थान्ना । ङा खाराङ लासि निबारि खाम्ला ?
तिनिन्हाङगार थेन्ना स्पोन्सर जिटिभि मुला, थे च्यानालग्याम ह्याङ ह्राङबा म्हिजुगुफिरि दिनदाङसे हमला ताला । तासाइ थेन्ना याखारगि प्रगतिसिल ब्यापार मुला थेसे जयपुर लिटरेरि फेस्टिभलरि म्हिजुगुदा ङ्योइला । थेतासि ङा फेस्टिभलरि आनि । ओम, ङा तिनि ल्हानान ताङबा मुला तिल्दाबिसाम ह्राङनिला गुङरि मुला ।
जेक्खे जयपुर लिटरेरि फेस्टिभल जेक्खे आहिन, खाबा रेरि पेरिसरि याखारगि ग्रेन छ्योइ फेयर मुला, थेरि भारत प्रमुख अतिथि मुला । ङ्हिनोन सरकार छनौट लाला ब्रिखेनदा कि खाला निला खाला आनि । चु ह्याङला गे आहिन कि सरकार ह्याङदा दाम्सेला मुला । चु पाङसेला मुला, थे पाङसेला आरे । कात्दामान जाजा ह्रापह्रुप तिल्दा आतागाइ चोदे ह्याङला सिद्धान्त सहि मुला बिसाम ढङगला गेए नोन तासेला मुला । तासाइ ङाइ चुए नोन बिला कि ह्याङ ह्राङदा प्रगतिसिल थेदुइरि जेक्खे पाङबारि खाम्ला चु मन्चरि म्रिङकोला चिबा तासेला मुला, दलित चिबा तासेला मुला, आदिबासि चिबा तासेला मुला । चुह्राङबा आहिन कि जस्तो कि तिनिन्हाङगार साहिनबागला बारेरि नोन पाङला म्हिजुगु कि ‘ह्याङला आमा, नाना आङा थेन जामेजुगु चिबा मुला ।’ तासाइ ह्याङ ह्रेम्कोलाजुगुला बारेरि चुह्राङबा आपाङ कि ह्याङला आपाजुगु थेन कोलाजुगु चिबा मुला । ह्याङ खालाइला आमा थेन नाना आङा आहिन ह्याङ ह्राङ थेन ह्राङला हिन्ना । ह्याङ गे लाबा म्हि हिन्ना । ह्याङ इन्क्लाब पाङबा म्हिजुगु हिन्ना । ओम, दारे तासेला आन्दोन जामेकोलाला आन्दोलन तासेला मुला ।
दलितजुगुला आन्दोलन तासेला मुला । मुसलमानजुगुला आन्दोलन तासेला मुला ।
तिनि दुइ सय दिन ताजि भारतिय सरकारसे कस्मिररि इन्टरनेट बन्द लाबा । सतहत्तर लाख म्हिजुगुदा इन्टरनेट आरे । चोदे दिनदोना जब डिमोनिटाइजेसन ताजि ओसेम ह्याङला प्रधानमन्त्रि चु पाङचिबा मुबा कि पुरा भारतदा अनलाइनमय स्होसेला मुला । मुतेबा ताम अनलाइन ताजिन्जि तासाइ कास्मिररि ह्राङसे खाजिबाइ ओटिपि सुताइ आस्याप । अर्थात मुतेबा बिजनेस बन्द ताचिबा मुला । ओम, ह्याङ ह्राङदा डेमोक्रेटिक बिला । भारतिय सरकारसे छार नागरिकता कानुन पास लामाहेन्से चु स्पस्ट रुपरि मुस्लिमला लिब्रो मुला ।
जर्मनिरि सन १९३५ रि न्युरेम्बर्ग ल पास लाबा मुबा । थेरि हिटलरला सकारसे चु बिजि कि ङान्छे पाङसेला मुला कि खाला नागरिक हिन्ना, खाला आहिन । चु आसामरि ताजिन्बा मुला । क्योलोलो बिस लाख म्हिजुगुदा एनआरसिग्याम ब्याङबा मुला । ओम, चु कानुन थे पुरा मुस्लिम लिब्रो मुला । तासाइ चुला कार्यान्वयन मुतेबा बिमा ङ्हाच्छा जामेकोला लिब्रो मुला । स्यान्दो आदिबासि थेन दलित लिब्रो मुला । कागजमि खालाइला छ्यामरि आरे । ङान्तेनए आरे । ङाला आपाला दिमथेमेम बंगलादेसग्याम खाबा हिन्ना । ङा दिङ गि छ्योबा दुइरि ङ्हि नोन (आपाआमा) फेजिन्बा मुबा । तासाइ चोदेदोना ङाफिरि लागु लासेला आरे । तिल्दाबिसाम ङा मध्यमबर्गला हिन्ना । ताम लाबारि खाम्ला । अदालत निबारि खाम्ला । तासाइ पुरान ह्युलला प्राङबो म्हिजुगुदा दारे कोर्टला चक्कररि फसाब लाइ लामुला । ह्याङ मुतेबासेन हिसाबगिसे क्रिमिनलाइज लासेला मुला । क्रिमिनलाइज लाजिन्माहेन्से दोसि खालाइतेन खाजिबाइ सक्ति तासेला आरे खाजिबाइ आन्दोलन लाबाला लागि । चुनोन ताबा मुला आहिन ?
सन १९९० रि गोरङ्हि ताला ठ्वाङबा मुबा ह्याङला सरकारसे याखारगि बाबारि मस्जिदला ओम स्यान्दो बजारला । थे गोर ङ्हि ताला ठ्वाङजन्माहेन्से याखारगि पुजिबादि फन्डाोन्टलिज्म थेन स्यान्दो धार्मिक फन्डामेन्टालिजमला दौर खाबा मुला । ङ्हि नोन बास्तबरि गिक्खे तारि चिसि खाबा मुला ह्याङला गुङरि । फासिबादला मुतेबा बिमा गिक्छा स्हे हिन्ना फेक न्युज । मतलब चु सरकार कर्पोरेट मिडियाबिना ब्राबारि आखाम्सेला मुबा । फेक न्युजला मुतेबा बिमा ङ्हाच्छा ताम हिन्ना फेक दोङराप । ओम, चु फेक दोङराप थेन्से स्होबा मुला । जस्तो कि ‘हिन्दु कादे नाङबा मुला ?’ ल्होलो । तासाइ उदार म्हिजुगु खाला मुला ग्रेन बिस्वबिद्यालयजुगुरि ल्हानान ग्रेन ब्रिखेन, ग्रेन सिनेमा स्हेङखेनजुगु थेन्नाइ नोन ह्याङला ह्युलला फेक दोङरापरि ल्हानान या मुला । तिल्दाबिसाम थेन्से चुह्राङबा दोङराप ब्रिबा मुला चु ह्युलरि । थेरि जातिला खाजिबाइ उल्लेख आरे । जस्तो ह्राङ रंगभेदला दोङराप बिना साउथ अफ्रिकाला दोङराप ब्रिबारि आखाम । तासाइ चु ह्युलला दोङराप ब्रिबा मुला । थेरि पुरा जातिदा कुना गिरि फुटनोट स्होसि थान्बा मुला । मुतेबा बिमा ग्रेन फेक चु हिन्ना । फासिज्मला मुतेबा बिमा महत्वपुर्न चिज तिला मुबा ? जातिबाद । तिल्दाबिसाम जातिबादरि म्हिजुगु चु तेन्ना कि ब्राम्हान तिलो गि मुला, दलित तिलो गि । गुङरि ह्याङला याखारगि हाइरार्कि मुला । ओम, थे कोन्ज्योसोमसे स्होबा हिन्ना । थे हिन्ना फासिबाद । ह्याङला समाजदा फासिबाद स्विकार लाबाला लागि तोङजा दिङहेन्से तयार लाबा मुला । मुतेबा साम्प्रदायिकताला गुङरि जातिला ब्लु मुला । चु मुतेबा लुबादा खाइमादोना ह्याङसे चुनाउति पिन्बारि आखाम थेदुइदोना ह्राङदा प्रगतिसिल स्होबारि आखाम । जस्तोकि ङाइ चुरि ह्राङनिदा बिबा मुला ह्राङनि ‘च्योच्यो ग्योइकाइ उत्सब’ तिल्दा सुङचिबा मुला ? चुह्राङ लासि ह्याङसे थेन्दान मुलधार स्होचिबा मुला आहिन ओम ? ह्याङ च्योच्यो आहिन, चु बिचार खाजि कि ‘ह्युल्बा ग्योइकाइ उत्सब’ बिसेला मुला ।
बास्तबरि चुदुइरि फासिबाद ह्युल्बा चलाप लाचिबा मुला, जेक्खे सरकार आहिन । जस्तो क्योलोलो ह्राङनिसे नोन थेस्ह्युजि ताला याखारगि उबर ड्राइबारसे याखारगि केटा थे प्यासेन्जर मुबा ओम फोनरि ताम लाचिबा मुबा । उबर ड्राइबारसे सोझोन मुम्बाइला पुलिस ठानारि दोना लाजि । थेसे पुलिसला ङ्हाच्छा बिजि कि ‘ए कृतग्य ताउ कि एदा ङाइ खानाङए बोर्सि आसेनि ।’ भाजपासे ड्राइबारदा इनाम पिन्जि । मतलब थेन्से ह्युल्बादा नोन तयार लाचिबा मुला इन्फर्मर दोबाला लागि । गिसेम गिला चुक्लि ल्हागाब लासि न्हाङरि (हिरासतरि) युबाला लागि ।
खाइमा ह्याङ किसिम गिला अन्याय कस्मिरहेन्से किन्छि बस्तरदोना स्विकार लाबाला लागि तयार मुला, जेक्खे खाइमा ह्राङदा तिला ताला थेदुइरि जेक्खे लडप ताबाला लागि तयार ताला बिसाम थे इन्क्लाब आता । इन्क्लाब थेदुइरि ताला खाइमा ह्याङ गिसेम गितेन डिक्सि न्यायला लागि छेला । खाइमा मुसलमान, दलितला लागि लडप ताला, खाइमा दलित आदिबासिला लागि लडप ताला, खाइमा ह्याङ बस्तरला ह्रिरि निसि बिला कि एन्से चु बाध स्होबारि आदे । थेदा बिला इन्क्लाब । सब्जेक्टवाइज इन्क्लाब आता । यस्यु बेस यन्क्लाब आता । याखारगि भिजन तातोला । पुजिबाद थेन साम्पदायिकता ङ्हि नोन फेबा स्हे आहिन । थेनि प्रेमि हिन्ना । छ्यामछ्याम स्याला । लगनगाठो खिबा मुला । चु मुतेबा ताम म्राङजिन्माहेन्से ह्याङसे लडप तातोसेला मुला । चु ताम भारतरि खालाइ नोन पाङबाला लागि तयार आरे, तासाइ ङाइ पाङचिबा मुला । कस्मिररि ह्याङलम मिनरि ओम डेमोक्रेसिला मिनरि गेजुगु ताचिबा मुला, थे लडाइ ह्याङ चु कारनसे डाबारि आखाम कि ह्याङ न्हाङरि याखारगि दरि स्होपिन्बा मुला । कस्मिरला मिनरि पुरा भारत कस्मिर दोचिबा मुला । भारतला मुतेबा गेन्दुनजुगु नाइसि स्होङचिबा मुला । खाइमा ह्याङ न्यायला बारेरि डान्ना बिसाम मुतेबाला बारेरि डान्तोला, जेक्खे ह्राङला बारेरि जेक्खे आहिन ।
(फेब्रुअरि २०१९ ला २१, २२ र २३ रि भारतला जयपुररि स्हेङबा च्योच्यो ग्योइकाइ उत्सबला ठ्वाङसेन सत्ररि थान्बा ल्हेङमोदा दो:बा : अगाध)
