आङि पाराङ

स्ह्याल ज्योम्सि फुङ्ङ म्राङ्मुला । म्हेन्दि युसि म्लाङ लासाइ टातोर बुसि खाबाला तारसे क्रा मोक्कोन छार्बा अनुमान तामुला । थे दुइला आङि पाराङ थेन दान्देला आङि पाराङरि ङाइ ल्हानान फरक महसुस लाजि । या काङ ज्योम्बा मुला । खुयु ताजिन्मुला । आस्याङ नोन ख्याप्पा दोजिन्बाला मुला ।
पु खालि तम्याङ्बा आरे । क्योलोलो लेप्पा क्युइ बोर्सि आस्याङ माङ्ग्यार निजि । माङग्यारग्याम नाका क्रिङ्बा काइ थाइबान मुबा । आङिला या फान्बाला ताम आरे । पुरि कान झुबाला छ्यामरि आइराक नोन लेप्जि ।

‘आइ खाबा थाहा याङसाम दिमरिन तात्छाइला, चुमि डोन्बोसे बाबा ज्याबा आरेताला ।’ म्हान्ज्यानाङ आइरक म्हाररि लेप्सि थान्बान आङिसे पाङ्जि, ‘दिमला ज्याबामि आस्याङसे थान्आपुङ्बा आइदान थाहा मुला नि ।’

‘थुङ्बा म्हिदा खाराङ्बान मुसाइ ताबागा ।’, ङाइ ताम दिङजि ।

आङिला ब्रेल्साङ सोमच्युङा (३५) दिङ ङाच्छा नाम्सारिन तामुबा । दिम ङ्हाज्याङनोन स्होबाला मुला । बन्दोबस्त ज्याबान मुला ।

‘च्योन गिक विदेसरि, गिक याम्बुरि डोबान मुला । दिमरि ङानि ख्याप्पा खुयु न्हि जे मुला । बुरिङगादे मोक्कोलान ब्याहा ताजिन्जि ।’ आङिसे दिमला खबर पाङ्बान निजि । ‘ब्रेल्साङ आलाबा वा ? दामा लाउ † ओराङनोन चिला आदे । लिच्छा दुख याङ्ला ।’, आङिसे पाङ्जि ।
… …

तापा लाला सिम्बा स्ह्यो । साइलुङ लो पट्टि ब्लेरि छ्याबा भारसिङ नाम्सा । सिम्बा ल्हानान ल्हेसि जिन्मुबा । सिम्बा लारि सिरक न्हाङरि स्ह्यो गाङसालदोना म्हेर्चिबा ताङबाला ताम हिन्ना । सत्तान स्ह्योरि आङा खासि न्हाबिरि क्रिङ्सि छिङमुबा । म्हेरआपुङ्बारि ङादा ल्हाना बोमो रेमुबा थेतेन । थेकुनु चा थेसे छिङ्बारि ङा ताङ्जि । आकु सा“जिला जामे मसिनि ङा बिमा सोम दिङतेला बुरिङ मुबा । थे स्ह्योरि योनान रेसि दिम साङ्बा आमातेन ग्यातरि ह्रो लाबा लामुबा । थेतेन ङा प्रेप्रेनोन छार्मुबा ।
ङा डोङरेमा आङि माइलि थेन आङि सा“जि छाङरि दार्बुङ पुइसि वादिरि छ्याइबान मुबा । ङाए आङि न्हिला लिच्छा लिच्छा वादिरि ब्राजि । क्योलोलो ह्याल सरि ताइबा जे मुबा । ग्यालाम छ्योनिला पाङ बमा (तुसारो)से तारलाम म्राङमुबा । तिल्मा ङ्यासेन आमा थेन आसु सा“जि (आङला आमा) वास्योङरि आइराक तात्बारि निबा ताम ङाइ थाहा याङजिन्मुबा ।

आइराक तात्बा दुइरि वादिरि निबारि ङादा ताङ्बा खामुबा । ङा वादिरि निबाजा क्युइ बाबारि आहिन । आइराक तात्बा पु ङामरि चिसि मे दुबा थेन स्योङरि क्लाङ्बारि ताङ्बा खाबासे हिन्ना । वास्योङरि वादि न्हि मुबा । चुनोन वादि न्हि भारसिङ नाम्साला क्युइ चाबा वादि मुबा । च्यातखोर्बा थेन कोल्पाङक्यारला म्हिगादे दिपट्टिला वादिरि निमुबा । गाङखोर्बा थेन खोर्लोगाङक्यारला ग्वापट्टि । ङानि मुल्मिखोर्बासे ग्वापट्टिला वादिला क्युइ चाबा लामुबा ।

ङा ह्यार्ना ह्यार्नान आङि न्हि दाप्फुर गात्पारि दोजिन्मुबा । ङा तोर च्याबान ङाच्छा निबान लामा दाप्फुर ग्वापट्टिला पाङरिक्यार म्हेन्दो ब्लि ङा ब्योनगादे थेरेर थोन्जि । च्याना च्यानान म्हेन्दो न्हि ब्योनसे आङि माइलिदा या न्हिरि सेत्थिसि तोरपट्टि डुड्छि । स्यान्दो ब्योनगादेसे नोन ग्यापग्याम हुइबान मुल ग्यालाम ताबान तोर पट्टि बोर्जि । ग्यालाम पेरुए आहिन योनोनो तोर निबा मुबा । आङि सरि काङ प्रातछान्छि खाक्बारि म्हाइबान मुबा । मोक्कोन ल्होसि आङिदा सातसेत थिसि बोर्जि । ‘गुहार… गुहार…’ आङि सा“जि दार्बुङ थेन छाङ थोबोरि पुइसिन क्रिङ्बान लिच्छा लिच्छा ह्यार्बान मुबा । युङ्बा नोन रोप्पान मुबा । आङि माइलि क्राबाक्रिङबा लाबान मुबा । तासाइ थेनिगादेसे आङिदा आख्लानि । तोस्ताङला घुम्ति थामाहेन्छे आङिला क्राबाक्रिङ्बा थाइबारि ख्लाजि । ङा दाप्फुर न्हानथोरि राप्सि च्याबाला च्याबान तजि ।

थोबोरि तागि, तोर सुर्दापथोरि इस्टकोट थेन मारपट्टि हाफकट्टु क्वान्मुबा ङाइ । काङ थानथान मुबा । थे दुइरि दान्देह्राङ जुता, चप्पलला चलन आरेबा । दोलोमा बमा न्हात्आतोगाइ बिसि साप्रा साप्रा न्हात्छि ब्राबा ङा चुथेमा कादे बामा न्हात्छि कादे । बेर्बा खाङबा महसुस नोन आताचिमुबा ।
थे दुइला ब्योनगादेसे सेमनिबा छ्यामेदा डुड्छि (डुइसि) ब्रेल्साङ लाबा ताममि थेमुबा । डुड्बा चा म्राङ्बा आरेबा । नाम्साला ल्हानान आङि, आरु, माम ताबागादे डुड्छि बाबा ताम थेबाला मुबा । आङिदा डुड्छि बोर्बा म्राङ्सि अलमल तजि ङा । दामा तिगा लासे तिगा आलासे ताजि । ओसो मार च्याबाम स्हाङ्मोला दार्बुङ ग्यामदिरि गुर्चिमुबा । छाङ ओस्से डा इस्से मुबा । योना लसि मार फाप्चि । गुर्चिबा दार्बुङ पुइसि दिम पट्टि ह्यार्जि । ‘आङिदा दाप्फुर न्हानग्याम म्हिसे डुड्छि बोर्जि ..’ ङाइ चुदे जे पाङम्याङ्जि आखे थेन आकु सा“जिसे दिमन्हाङरि निसि गोज तात्छि थेह्वाना छ्योङ्जि । ङा नोन लिच्छा लिच्छा ह्यार्जि । माम थेन आङि माइच्याङ क्राबाक्रिङ्बा लासि ङाला लिच्छा लिच्छा खाबान मुबा । ङानि मुइ सात्पा पाङला न्हानरि दोमा आङि डुड्छि बोर्बागादे उथोला न्हानरि, आङि सा“जि, आखे थेन आकु न्हानदिला खान क्रात्बान मुबा । च्याना च्यानान डुड्बागादे न्हानक्यार्से पेरु कोरिक्यार वाङ्जि । आङि सा“जि, आखे थेन आकु नोन थेह्वानान निजि । ङानि थे न्हानरिन चिजि । आङि सा“जिसे छाङ, डा थेन दार्बुङ थेरिन ख्लासि निबाला मुबा । ग्वा–दिला म्हिगादे ख्राङ्गारि थोन्सि रमिते दोसि च्याबान मुबा । रेच्छिकमान न्हानरि म्हेन्दो कु च्युइते म्हि पोप तजि । खाल्छे डुड्जि ? खाल्छे बोर्जि ? बिसि ताम तबान निमा ङान्नान माम सा“जिला कोन अन्तरेसे डुड्बा ताम म्राङ्बागादेसे पाङ्जि ।

मामला ग्राम्बा थेन मि खाइ क्रासि मुग्याम कि बोमोसे वापवाप्पा म्राङ्मुबा । आङि माइच्याङ न्हानफिरि ङातेन चिजिमुबा । क्योलोलो ब्योङ्बा मिख्लि आङि माइच्याङला ग्राम्बारि खार्बान आरेबा । म्हिगादे खालाइसे ठिकान हिन्ना तिरेम ब्रेल्साङ लानोन तोबागा बिचिमुबा बिसाम खालाइ खालाइसे चा ह्रित्छि याङ्बा ग्लारि ह्योलाबासे थेदा ख्लाला आदेबा बिबान मुबा । मामला ध्यान म्हिगादेला तामरि बिमा उ गात्बाला न्हाङरि मुबा । आङि माइच्याङ थेन ङा थे न्हानरिन च्याचिमुबा ।

दिनिला स्हेर साइलुङ ल्हाग्याम मार ताइखाजि । खोर्लोगाङला खोर्लो जो थेक्यारला दिम ख्राङ्गाला दाज्र्यु जोसे दिनि मार मार दिमला छानारि ताइबान मुबा । च्याना च्यानान नाम्सा दिनि टासि झलमल्ल ताजि । दिनिला डोड् (डोइ) ल्हुइरि टाबा चिल्छा स्ह्योला सिम्बा खाङबा कादे मुबा बिबा महसुस ताबारि वाङ्जि ङादा । न्हाबि साम्मा ह्राङला आहिन वा बिबाह्राङ छोर्मुबा । ग्राम्बा सिम्बासे क्रोजिबा छोर्जि । थानथान काङलामि ताम नोन आलागे ।

ङानिला मि उ गात्बाला न्हानरि आखे, आकु थेन आङि सा“जि आङि माइलिदा बासि खाइमा थोन्ला बिसि ब्रान्बान मुबा । ल्हाना ब्रान्आतोनि । म्हेन्दो ब्लि म्हि न्हाङरि म्राङ्जि । मार्से नाम्सा ब्लेरि दिनि टातासि रेच्छागिक लिच्छा जे उथो नाम्सारि दिनि टामुला । चुर्से दिनि टाजिन्बा बुद्बुदगाङमारसे ताइबा दिनिला स्हेर गुङरि आसेम उ ब्लेरि क्रिप (ब्ला) मुबासे म्हि ङोसेआखाम्नि । म्हेन्दो ब्लि नोन न्हानग्याम ग्युरु मार फाप्पा जे म्राङ्खाम्मुबा । रेच्छागिक लिच्छा ङानिला ब्रान्बा खुसिरि पोजि । आखे, आकु, आङि सा“जिला छ्यामरि आङि माइलि नोन मुबा । आङि माइलि लोङबा ह्राङबा म्राङजिमुबा । मामसे आङिदा कुरि हापख्वाइजि । थानथान दार्बुङ न्हानरि दोलोमाला ग्लारिन मुबा । आङि सा“जिसे पुइजि । थानथान दार्बुङतेन छ्याम ङानि मोक्कोन दिमरि दिङजि ।

ह्रोबान मुबाला माकाइ गुलिङ ङामरि पोगोरिन मुबा । थेरिन खार्बा गिकरि घाननाङते माकाइ फ्रुल्थान्बाला मुबा । आङि साजिसे मसिनिदा होत्जि । चुर्से ओर्से म्हाइजि च्याजि । खानाइ आम्राङ्जि । आखे थेन आकु पिन्डारि ख्याङथोरि सल्लाह लाबारि वाङ्जि । मामसे आङिदा सम्झाइ बुझाइ लाजि । वादिग्याम आमा थेन आसु नोन दोखाजि । आमा न्हिसे दार्बुङ नाङ क्युइ नोन बाबाला मुबा । मसिनि आमानितेन छ्याम मुबाला । आमानिसे नोन आङिदा सम्झाइ बुझाइ लजि ।

आसु थेन आमा आइराक तात्बारि दोसिन वादिरिन याइजि । आङि साजि थेन आङासे कान दाइजि । कान चसि आङि साजि, आखे थेन आकु मार गोठेरि फाप्चि । माम थेन आङि पाराङ दिमरिन चिबा तजि । आङा थेन ङा आमा न्हिदा कान बोर्सि वादिरि निजि । दिननाङ ङानि न्हि वादिरिन चिसि ङ्यासे आमा न्हितेन दोजि ।

ङ्यासे आखे साजि, आखेलान जा न्हि, स्यान्दो भाइगादे मोक्खोन दिमरि ह्रुप तजि । दिमला आखे थेन आखे साजि छात्ला बितेन तजि । थे कुनु ताम टुङ्गोरि आदोजि । न्हाङगारदाङ ङ्यासे दोसिन मोक्कोन ह्रुप तजि । आखे सा“जि आङिदा डुड्बा केटादा ह्राङसेन सम्झाइतिबा आसेम डिक्तोबा ताम मुबा । ङानिला दिमला थेन स्यान्दो भाइला चा खाबा रेरि थेह्राङबा गे लाआम्याङ्बा थेन फ्यास्ह्युतोबा (माफ रित्तो) ताम मुबा । लिच्छारि माम सा“जिला ह्राङलान कोन ताबासे आखे सा“जिसे सम्झाइतिबा सर्तरि कचहरि आचिबा तजि । ङान्ना आखेदा आखे सा“जिला ताम सेमरि आनिसाइ ज्योज्योला ताम थाबारि आखाम्जि । दिमला वातावरण प्रिनुसे गाप्बा मुह्राङ तजि । आखे केटा पट्टिदा ओस्सोन ख्लातोबारि सेम क्युङ्बा प्रस्टन म्राङ्खाम्मुबा स्ह्यालरि बिसाम स्यान्दो खालाइ तिलाइ पाङ्खाम्बारि आरेबा ।
तिरे न्हिरे तबान दोसिन दिम, गोठे, ल्हा थेन ब्यासि । ल्हुइ सामान्य तबान निजि ।

साता गिकते लिच्छाला ताम हिन्ना । स्ह्योला ब्रे बज्तिमुतला । माम, आङि, आमानि कोइ दिम साङ्बा, कोइ दिगु स्होबा, कोइ चा ताङ स्याल्बान मुबा । आखे थेन आकु दिम न्हाङरिन मुबा । क्योलोलो दिनिला स्हेर ख्राङ्गारि तइबाला मुला । ङा ख्राङ्गा गात्बारि दिनि दुबान मुबा । आङि सा“जि हस्याङफस्याङ लासि दिमरि दोखाजि । खबर ओङेला ह्राङ्बान मुबा । ‘नाना पाराङ दोसिन थेनोन म्हिसे डुड्छि बोर्जि …’, आङि साजिसे क्राबान पाङ्जि । दिगु सोल्छि आखे थेन आकु आङि म्हाइबारि उथो नाम्सारितोर खान्डो क्रात्जि । माम, आमा न्हिसे सुङ छेम्नाकि क्यात्जि (केजि) । लबारि खाम्बामि तिलाइ आरेबा ।
दिनि गाङसालरिक्यार आखे थेन आकु दोसि खाजि । चुपालरि आखे थेन आकुसे आङिदा ब्यान्छि बाबारि आखाम्जि । सेम आताङबारिन डुड्छि बोर्बारि जेरि असहमति म्राङ्जि । ब्रेल्साङ लाबा चु चलनतेन असहमति चा आम्राङ्जि । ओङेमा डाबाला गौरबसे स्ह्याल लुङ्मुबा बिसाम तिनिजा आखे थेन आकु ब्राइबा महसुस लाबान मुबा ।

सोम्रे कुनु ङ्यासे आखे सा“जितेन छ्याम स्यान्दो म्हेन्दो ङा डु म्हि दिमरि दोखाजि । वाला गासे तुम्बाला सोलि गिक डाङ मुबा । भाइ न्हाङला आकु आपाग्रेनगादे ह्रुप तजि । कान चातासि आखे सा“जिसे ताम तिजि । कुटुम्बातेन बिमाइ दिमला आखे थेन आखे सा“जिला घमसान तजि । आखे सा“जि आङि डुड्बा केटाला आङिआस्याङ (स्योलोन) ताबासे न्हिरेम सोमरेमतेमि आखे न्हिदा फेतोबादोना तजि । डिक्पाला विकल्प आरेबा । गेङसे प्लिङ्बा सोलि गुङरि पोङनाङ आइराक थेथोरि दोकनोन नाका । केटा पट्टिला गान्बासे सोलि आखेला ङाच्छा थान्जि । आखेसे कोम्हेन्दोसे सगुन म्हेमेआखेदा छ्योत्जि । सगुन थेरि मुबा मोक्कोदान ठजि, चजि । न्हाङगारदाङ स्ह्योरि खिम्जेखोर्जे मोक्खोदान ङ्योइसि सगुन ख्वाबा ग्यात तजि । आङि पाराङला ब्रेल्साङ पक्कापक्कि तजि । कारजेल पोङ तितासि ढोकभेटला गेताङ जोक्चि । स्यालकार गिक बातासि चारदाम ख्रेला लारि ताबा टुङ्गो तजि । ब्रेल्साङ धुमधामसे जोक्चि ।
… …
झस्याङग तजि ङा । ब्याहाला तामसे ङाइ आङिला ब्याहाला ताम डान्बारि दोजिम । थे कुनु थानथान दार्बुङ दिमरि याइमुबा । नाम्साला चलन थानथान दार्बुङ आज्याबा, अशुभ संकेत म्हान्मुला । तासाइ आङि पाराङला दिमनाम बिसाम जेबा, ग्याइबा थेन प्लिङ्बा तजि ।