उरमाइला म्हाङ

म्हुना गाङसाल निसि जिन्जि । मि छासि जिन्जि, तसाइ थेदा ङुह्राबा आखानि । बार्खाला दुइ नाम खाबाला खाबान मुला । टहराला जस्तारि नाम ताइबा काइसे थेला न्हाबेङ चासि जिन्जि । दिङए दाङसे खाबा बार्खाला नामला हिसाब किताब खालाइसे थान्ला । उरमाइला ल्हुइला दिङ बिमा ह्रेङबा थेला मिग्याम ताइबा मिख्लिला स्योङला हिसाब किताब थेदान थाहा आरे । बार्खाला मुग्याम कादे नाम ताइजि थेला मिग्याम ओत्तेन मिख्लि ताइबान मुला । थेला डु दिङला जामे छारमो ङुह्रासि जिन्मुबा । उरमाइला छ्यामरि थे जामे बिमा स्यान खालाइ आरेबा । साङगुलसे दिम फुप्सिलिच्छा थेनोन जाजाबा टहारारि उरमाइसे ल्हानान म्हुनाकादे थासि जिन्मुबा ।

थे म्लाङगाइ म्हुनाकादे उरमाइला ल्हुइरि छाबाला थोरि होबा पोररि चुक दोबा मुबा । तिनिला म्हुन उरमाइला लागिरि बेनान बिमा ह्रेङबा ताजि तिदा बिसाम चु दिम, नाम्सा सत्तानला लागिरि ख्लाबान मुला । थे नाम्सारि उरमाइसे च्युइ दिङ थाििसजन्बा मुला । उरमाइ जिन्त लाििसलच्छा थे नाम्सारि दोखाबा हिन्ना । थे च्युइ दिङ उरमाइला लागिरि जुग गि बिमाइ ह्रेङबा ताजि । थेसे ह्रेङबा सा डुइजि । सेमरि ताम क्लाङना क्लाङनान स्यो ताजि । जामे छारमोएन रेजि । उरमाइसे ह्राङ थेन जामेला तिलाइ ओनकादे पोरे लाजि । उरमाइला सेम हारमान्दिजि ।

‘चु टहराला म्राप डुङमा ह्राङनो ङाला ल्हुइला म्रापएन सत्तानला लागिरि डुङबा हिन्ना ?’ चु गोर्गी अनुत्तरित प्रश्नला छोदासे उरमाइला थोबोह्यान्छे मेदोना खिजि । तिरेम उरमाइ फिङक्युर्जि । ह्राङसे जुबा सा ख्युरख्युर स्याबा छोर्जि । रेच्छागि लिच्छा थे ह्राङ म्हाङग्याम छोर्मा ह्राङ ताजि । दिङ च्युइदोनाला सुख दुःख बेनानला डान्बाकादे सेमरि जोर्सि टहराला म्राप सत्तानला लागिरि डुङजि । म्राप डुङबा दुइरि उरमाइला मिग्याम मिख्लिला फुम फ्रोल ताइजि । मिख्लि फ्याबान जामेला या चुङसि उरमाइसे सेम खिबान गोङमा ङाच्छा लेजि । ‘आमा आमा ह्याङ खालाङ नि लाबा’ बिसि जामे छारमोसे ङ्योइजि । ‘जामे दारेम ह्याङ चुरि आटिबा या, क्यार थारेङ थारेङ नि ललाबा’ बिसि उरमाइसे जामेदा ओम्जि । चुह्राङले उरमाइ थेन छारमोसे थे नाम्सा सत्तानला लागिरि ख्लासि निज ।

उरमाइ होराङबान् १५, १६ दिङला जे मुबा । आस्याङला दिमरि निबा दुइरि छार्बो उरमाइला नाम्सारि कोर्बान कोर्बान दोखाजि । होराङबान ङ्हिरेम सोमरेम जे उरमाइ थेन छार्बो म्राङबा रुप ताबा मुबा । नाम्साला ह्रो–ह्रोला ताम ङ्यानबान उरमाइ छर्बोथेन ह्यार्सि खाजि । थे दुइरि थेनि ङ्हिदान ताङबा आताङबा बिबा तिला, ज्याबा म्हि खाह्राङले सेतोबा बिबा तिलाई थाहा आरेबा मुबा । उरमाइला नाम्सारि उरमाइ छर्बोथेन ह्यार्सि जिन्त लाजिम बिबा हल्ला ताजि । लिच्छा तामाङ रिमठिमआन्सार छर्बो थेन उरमाइला जिन्त ताजि । थेलिच्छा बिसाम थेनि ङ्हि ताङबा मुबा ।

दुइ निबान लाजि । जिन्त लासि तिलाइ दिङलिच्छा उरमाइसे छारमोदा केवा पिीनज । जामे छारमोला केवाथेन छ्याम थेनि ङ्हिला ल्हुइरि ताङबा काप्ची । छारमो होराङबान दिङ गी छ्योबान मुबा । जामे बाम्बान डेङ चुङसि ब्राबान आपा आमा बिबारि ओङबा मुबा । जामे छारमो आपा आमा ङ्हिलान कुरि क्यारथेन्जा लासि टिबा क्लाङबा मुबा । आपा आमा कादे ताङबा मुबा । लिच्छारि उरमाइ थेन छर्बोेला थे ताङबा दुइसे च्याबारु आखाम्नि । छर्बो न्हात्पा ताजि । ङाच्छा ङाच्छा छर्बो ह्राङ याकारगीन मानखाङरि खाबा निबा लाजि । तिलाइ दुइदोना मानसे गे लाजि छर्बोला न्हात्पा फान्बा ह्राङ ताजि । तिलाइ दुइलिच्छा दोसिन छर्बोदा न्हात्पासे चुङजि । मान चाबान लाजि । थेदा मानसे आचुङनि । नाम्सा ज्यो ज्योमोला ला लु बो लाजि बिबान छर्बोला दिमथेमेसे सेबाखेन्बा लामा बोन्बो जाङसि ला लुला साङसेरग्यामएन लाजि । तासाइ नामा बोन्बोसे साङसेग्याम लासि न ला लु ताङजि न छर्बोला ल्हुइरि मानसेन गे लाजि । नाम्साला म्हिकादे छर्बोला दिमरि रुप ताबारि खाबा मुबा बिसाम कादेसे जा उरमाइदा छर्बोदा फाीनज कि आफान्नि बिसि ङ्योइबा मुबा । छर्बो बिसाम रेएदाङसे खार्बान खार्बान निेजि । थे शिथिल ताबान ििनज ।

जामादुइदोना छर्बोदा तिला रोग ताजिम बिबा ताम खालाजइसे थाहा आयाङनि । जित्तन लासाइ थेदा तिलाइ मानछ्योइसे आथुर्नि । लिच्छरि थेला का जाँचप लासि जे थाहा याङजि । छर्बोदा प्राणघातक रोग एचआइभी एड्स ताबा हिन्बा टिम । थे ताम डाक्टरसे स्यान खालाइदा आपाङगो बिसि उरमाइदा पाङजि । ओन्छ्यान उरमाइ पहरासे ताइमा ह्राङ ताजि । डाक्टरला ङाच्छा तिलाइ बिआखाम्नि । काइ आतेना सेम न्हाङ न्हाङ क्राबान मिख्लिला फुम फ्रुलुलु पित्ची । ‘ऐला ह्रेम्बोदा एड्स ताजिम दारेम पीर आलाउ बरु ए थेन जामेदानोन चु रोग ताबारि खाम्ला योनान का जाँचप लासि च्यागो’ बिसि उरमाइदा डाक्टरसे सल्लाह पिीनज । उरमाइ थेन जामेदा बिसाम एड्स तासिजिन्बा आम्राङनि । उरमाइसे होराङबान दिङ गिदोना छर्बोला स्याहार लाजि । सिलाबा दुइरि छर्बोसे ह्राङ आज्याबा ह्रोकादेथेन संगत लासि गल्ती लाबा ताम थलारि टिसि टिसि तिरेकुनु छर्बो डोङजि । ह्रेम्बो डोङजि ओन्छ्यान उरमाइदा सासे थिबा मुसे नाङबा ताजि । लिच्छ छर्बो एड्स तासि डोङबा बिबा ताम नाम्साला बेनासेन थाहा याङजि ।

नाम्साबाला गे तिला दारेमा उरमाइला ताम थाबारि ओङजि । तिला थेला ह्रेम्बो मुदेदोना ज्याना लाबाकादेसेन थेदा आज्याबा लाबारि ओङजि । नाम्काबालाम तिला ताम थेला ह्राङलान दिमथेमेसेन सुत्ताइ थेदा फा चाबा बिसि आज्याबा लाजि । नाम्साबासे चुत्तेदोना बिमुबा कि ‘दारेम थे उरमाइला आमा जामेदाए एड्स मुला ताला थे ङ्हिनोन खाइमाकुनु सिला’ । कुरि तिदिङला कोला लाइनु मिख्लिसे ल्हुइ बाम्बान ह्राङलान कर्मदा दोष पिन्बान उरमाइसे स्हुकादे नादेन नाजि । ह्रेम्बो डोङमाह्यान्छे थेला ल्हुइसे ताङबाकादे थारेङ थारेङ ताजि । छर्बो डोङमा उरमाइ ओस्पान बोगालसे ङा दिङला मुबा बिसाम जामे छारमो तिदिङला जे मुबा । उरमाइसे सेम खिसि तासाइ दुःख लासि जामे छारमोला ली च्यासि टिजि । दुइ निबान लाजि छारमो कोलेसेन छार्बान खाजि । जामे लोपखाङ पुइसि ह्राङ बिसाम दिनिगन गे लाबा मुबा उरमाइ । नाम्साला स्यान कोलाकादेला ओन्छाङ जामेदा उरमाइसे च्योच्यो लाथान्बा मुबा । ह्राङसे दुःख लासिनो नाम्साला ङाच्छा ज्याना लासि चासि ओन्छि ब्राबारि आताबा मुबा उरमाइदा ।

थेला ग्याब्रि ताम थाबाला ओइरो ताब मुबा । ‘च्यागो च्यागो थे उरमाइ छार वान ओीनस छामे स्होसि ब्राजिम, दोर चु स्यान फादन निला’ बिबा लाबा मुबा । दिमथेमेला बोमो नाजि । नाम्साबाला ताम थाबा नाजि तासाइ उरमाइ थे फुप्पा दिमरि, टहरारि छर्बो डोङसि दिङ ङा ओइमादोना टिजि । थे नाम्सा ङामरि थेला आपा मयुङ नानाआङा खालाइ आरेबा मुबा । थे तासिन थेला सेम क्युइबान खाजि । थे नाम्सारि दारेम थेदा टिबा सेम आतानि । थे तासिन थेसे बार्खाला गुङरि लाबा खेती कमाइनो ख्लासि टहराला म्राप डुङसि निबा हिन्ना ।

दिन तिरेलिच्छा उरमाइ डु दिङला जामे थोसि माइतीरि दोजि । थेला माइती नाम्साबासे ‘दारेम थे नाम्सारि दोसि खाइमाइ आनिउ एदा चुरिन ज्याबा ताला’ बिजि । माइतीरि दोसि थेला सेम तिलाइ ताङबा ह्राङ ताजि । माइतीरि थेला आपा आरेबा मुबा, ह्राङलान मयुङएन आरेबा मुबा । बोगाल सोम ओइबा खुयु आमा थेन नाना जे मुबा । आस्याङला दिम नाम्सारि दोसि छारमोएन तिलाइ ताङजि । थे छार लोपखाङरि भर्ना ताजि । थे आमाहेनला जा ङ्हि ज्योज्योथेनछ्याम लोपखाङ निमुबा । छारमोदा डोबाख्यात्पारि ज्योज्यो ङ्हि सोनाम थेन छेसाङसे ह्रो लाबा मुबा । थेनिलानाना आङा आरेबासे मुला ताला छारमोदा थेन्छे औधाी माया लाबा मुबा । छारमो जाजामाहेन्छेन ज्यानाले डोबा ख्यात्पा लाबा मुबा । कक्षारि ह्रोकादेथेन डिक्सि डोबा लाबा मुबा । छार लोपबोन थेएन थारेङसे खाबा छारमो निमादिङसेन ह्रोकादेदा डाबान ङाच्छा ताजि । लोपा डोबारि थेसे खाम्देदोना मिहिनेत लाबान निज ।

लिच्छारि छारमो थे लोपखाङला बेनान लोपबोनदा डासि ङाच्छा ताजि । थेसे थेलिच्छा डोबारि छात्रावृती याङजि । आमा उरमाइ जामेला लागिरि दिनम्हुन आबिना दुःख लाबान ििनज । यिर्से जामेसे ह्राङला डोबादा ज्याना लासि ङाच्छा बोर्बान निज । चुर्से उरमाइसे ख्लासि निबा नाम्साला म्हिसे बिसाम ‘थे उरमाइ फादा ििनज ताला, जामेजा खलाङ मुग्याम तिला ताग्याम’ ताम थाबारि ख्लाबा आरेबा । ह्रेङबा दुइदोना उरमाइएन थे नाम्सारि दासि आखानि थेला दिमथेमेसेन थेदा माइबा ङ्योइबा आलानि । उरमाइ बिसाम ह्राङला ल्हुइ चुह्राङबान ताजि बिबान ह्राङला जामेदा ज्याबा म्हि स्होबा अठोट लाजि । देन्बान थेसे सेमसे मान्बा ह्राङनोन ताजि । जामेला डोबाख्यात्पारि लाबा बाङ आमासे लाबा ह्रोसे लामा छारमो तिरेकुनु डा.छारमो दोबारि सफल ताजि । थेदा थे डोबा लोपखाङसे डेन लाजि, नाम्साबासेनो डेन लाजि । उरमाइला सेम फुर ताङजि ।

थेसे जामेदा ज्याबा म्हि स्होबा ह्राङला म्हाङ सार्बा म्राङजि । छारमोदा ह्राङला आपाला नाम्सारि निबा सेम ताजि । ह्रेङबा दुइलिच्छा उरमाइ थेन छारमो आमा जामे ख्लासि निबा नाम्सा दोसि खाजि । उरमाइसे खालाइदा तिलाइ आपाङनि । ल्हना दिङलिच्छा उरमाइ छार्बा जामे बासि नाम्सारि दोसि खाबा म्रङमा उरमाइला ताम थाबाकादेला सुङरि चुक युमाह्राङ ताजि । ‘ङाला आपा जाजाबारि मासाइ आमासे ङाला लागिरि ह्राङला ल्हुइ दोन्जि, ङाएन ज्यानाले डोबासे लाजा तिनि ङाइ चु सफलता याङबा हिन्ना’ बिसि छारमोसे बिजि । थे ताम थेसि नाम्साबा जिल्ल ताजि ।